Hapishaneler

Cezaevi ya da hapishane, hüküm giymiş kişilerin cezalarını çekmesi için hapsedildikleri yerler. Tutukluların, hükümlülerden ayrı olarak tutulduğu yere ise tutukevi denir.

Cezaevinde geçirilen süre suçun ağırlığına göre değişir. Çok ağır suçlarda suçlu ömür boyu hapsedilebilir. Yaşı küçük olan suçluların koyuldukları yerlere ıslahevi denir. Gözetim cezası alanlar cezaevine konulmazlar ama belirli bir süreyi özgürlükleri kısıtlanmış olarak geçirirler.

Ülkemizde 01.05.2024 tarihi itibariyle,

• 272 Kapalı Ceza İnfaz Kurumu,
• 99 Müstakil Açık Ceza İnfaz Kurumu,
• 4 Çocuk Eğitimevi,
• 11 Kadın Kapalı,
• 8 Kadın Açık
• 9 Çocuk Ve Gençlik Kapalı Ceza İnfaz Kurumu,

olmak üzere toplam 403 ceza infaz kurumu bulunmakta olup, bu kurumların kapasitesi 295.328 kişiliktir

Hapishane Türleri

Kapalı Ceza İnfaz Kurumları

İnfaz Kanunu Madde 8’de düzenlenmiştir. Kapalı ceza infaz kurumları iç güvenliğinden infaz ve koruma memurları, dış güvenliğinden Jandarma sorumludur. Firara karşı fiziki, teknik, mekanik ve elektronik engellerle donatılmıştır. Oda ve koğuş sistemine göre inşa edilebilirler.

Açık ceza infaz kurumları ve çocuk eğitimevleri dışında tüm ceza infaz kurumları kapalı cezaevlerinin temel özellikleri gözetilerek düzenlenmiştir.

Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumları

İnfaz Kanunu madde 9’da düzenlenmiştir. Yüksek Güvenlikli Ceza İnfaz Kurumları, dış ve iç güvenlik önlemleri bakımından kapalı ceza infaz kurumları ile aynı niteliktedir. Yüksek güvenlikli olarak nitelendirilmeleri, izolasyona dayalı bir infaz rejiminin uygulanması için inşa edilmiş olmalarından kaynaklanmaktadır. Tek ve üç kişilik odalar esasına göre inşa edilmiştir.  Yüksek güvenlikli ceza infaz kurumları oda ve koridor kapıları sürekli kapalı tutulan, ancak mevzuatın belirttiği hâllerde aynı oda dışındaki hükümlüler arasında ve dış çevre ile temasların geçerli olduğu sıkı güvenlik rejimine tâbi hükümlülerin bulundurulduğu kurumlardır.  Madde 9’a göre: “Bu kurumlarda bireysel veya grup hâlinde iyileştirme yöntemleri uygulanır.”  Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkûm olanlar ile süresine bakılmaksızın, suç işlemek amacıyla örgüt kurmak, yönetmek veya bu örgütün faaliyeti çerçevesinde TCK düzenlene kimi suçlardan mahkum olan hükümlüler bu ceza infaz kurumlarında tutulmaktadır.

Kadın Kapalı Ceza İnfaz Kurumları

Bu tip cezaevleri  kadın tutuklu ve  hükümlülere özel olarak şekilde kadın hükümlü ve tutukluların bulunduğu ceza infaz kurumlarıdır. Bu tip ceza infaz kurumlarında çağdaş sisteme uygun olarak eğitim, spor, iş atölyeleri, sosyal ve kültürel faaliyetlerin yapıldığı yer, dershanelerin bulunduğu her türlü yeniden topluma kazandırma ve iyileştirme alanlarına sahip ceza infaz kurumlarıdır. Ülkemizde bugün itibari ile toplamda dokuz adet kadın kapalı ceza infaz kurumu bulunmaktadır.

Bu ceza infaz kurumları şu şekildedir: Kadın kapalı ceza infaz kurumları İzmir, Ankara, Bakırköy, Diyarbakır, Elazığ, Gebze, İnegöl, Kayseri ve Tarsus il ve ilçelerimizde yapımı tamamlanmış ve hizmete sunulmuş kapalı cezaevleridir.

Çocuk Kapalı Ceza İnfaz Kurumları

İsminden de anlaşılacağı üzere çocuk tutukluların veya çocuk eğitim evlerinde disiplin ya da diğer sebeplerle kapalı cezaevlerine sevklerine yönelik karar verilen suça sürüklenmiş çocukların barındırıldığı ve firarı önlemek için iç güvenlik ve dış güvenlik personellerinin bulunduğu, eğitim amaçlı aynı zamanda öğretime yönelik kurulan kamu kurum binalarıdır. Özellikle 12-18 yaş arasındaki çocuklar, fiziki gelişim özelliklerine, cinsiyetlerine dikkat edilerek bu hapishanelerim ayrı alanlarında barındırılmaktadır. Bilindiği üzere 18 yaşına ulaşamamış her birey çocuk olarak isimlendirilmektedir.

Gençlik Kapalı Ceza İnfaz Kurumları

İnfaz Kanunu madde 12’ye göre düzenlenmiştir. Kanuna göre cezasının infazına başlandığı tarihte 18 yaşını bitirmiş olup da yirmi bir yaşını doldurmamış gençlerin tutulduğu kurumlar olarak nitelendirilse de uygulamada gençlik kapalı hapishaneleri bulunmamaktadır. 18 yaşını dolduran gençler, genel kapalı hapishanelere sevk edilir.

Açık Ceza İnfaz Kurumları

Bu kurumlar hükümlülerin iyileştirilmesinde, çalıştırılmalarında, meslek sahibi edindirilmelerine yönelik, firar etmelerine karşı engeli ve kurum dışında güvenlik personeli olmayan, güvenlik açısından kurum personellerinin denetim ve gözetiminde olan kamu kurum binalarıdır. Bu hapishaneler ihtiyaç duyulmasına göre gençlik açık cezaevleri ve kadın açık cezaevleri şeklinde olabilmektedir. Terör suçları, cinsel suçlar ve örgüt faaliyeti kapsamında işlenen suçlar hariç olmak üzere, kasıtlı suçlardan 3 yıl ve daha az süreli hapis cezalarına çarptırılanlar, taksirli suçlardan 5 yıl veya daha az ceza alan kişiler, adli para cezaları hapis cezasına çarptırılanlar doğrudan açık ceza infaz kurumunda cezalarını çekmektedir.

Yine kapalı ceza infaz kurumlarında cezalarının bir bölümünü çeken ve iyi halli mahkûmlar cezalarının kalan kısmını açık ceza infaz kurumlarında çekmektedirler. Açık ceza infaz kurumlarını yatılı okul sistemine benzetebiliriz. Bu kurumlarda özgürlük anlamında kısıtlamalar mevcuttur. Ancak tam olarak kapalı ceza infaz kurumlarında ki mahkûmlar gibi tamamen özgürlükleri ellerinden alınmamaktadır. Telefon görüşmeleri tamamen serbest olup kurumun içinde bulunan ankesörlü telefonla görüşmeler yapılmakta. Açık görüşlerle aile ile istenildiği zaman görüşülmekte.   

Çocuk Eğitimevleri

İnfaz Kanunu madde 15’te düzenlenmiştir. Çocuk hükümlülerin tutulduğu kurumlardır. Yetişkinlerin tutulduğu açık hapishanelere benzer yapı ve kuralları vardır. Kurum güvenliği infaz koruma memurlarında sağlanır ve firara karşı engel bulunmaz. Hükümlülüğü sırasında bir yandan eğitime devam eden çocuklar 18 yaşını doldurduklarında eğitimevi idaresi kararıyla 21 yaşına kadar eğitimevinde tutulmaya devam edebilirler. Çocuk eğitimevleri eski (647 sayılı) Ceza İnfaz Kanunu döneminde “ıslahevi” olarak anılmıştır.

Gözlem ve Sınıflandırma Merkezleri

Hükümlülerin kişilik özellikleri, bedeni, sağlık ve akli durumları, suç işlemediği dönemdeki yaşam şartları, sosyal çevreleriyle ilişkileri, meslek ve sanat faaliyetleri, ahlaki açıdan durumları, suça yönelik tutumları, hapishanede geçirdikleri süre, işlediği suçun ağırlığı göz önüne alınarak suç türleri belirlenerek; kişinin durumuna göre hangi hapishaneye gönderileceği ve buna yönelik uygulanacak infaz rejimi, inceleme, gözlem,  değerlendirme gibi yöntemlerle çalışan gözlem ve sınıflandırma merkezleri aracılığı ile kapalı cezaevlerinde belirlenen amaca yönelik ayrılmış bölümlerde yapılan hizmetlerdir. Mahkûmların ceza aldıkları suç türlerine göre gösterdiği tutum ve davranış sebebiyle sıkı güvenlik tedbirleri altında bulundurulmalarının gerekip gerekmediğine yönelik bu kişilerin yüksek güvenlikli, normal güvenlikli veya açık ceza infaz kurumlarına gönderilmeleri sağlanmaktadır.

Hapishane Tipleri

A1 Tipi Ceza İnfaz Kurumu

1950 ve 1970’li yıllarda yapılmış bulunan ilçe tipi ceza infaz kurumlarıdır. 4 adet koğuşu, 2 adet disiplin hücresi ve her koğuşunun yanında gerektiğinde mutfak olarak kullanılabilecek alanları vardır. Bu tiplerde kütüphane ve konferans salonu ile kadın ve çocuklar için ayrı bölümler bulunmaktadır. A1 tipi ceza infaz kurumlarının kapasitesi 24 kişiliktir.

A2 Tipi Ceza İnfaz Kurumu

A2 tip ceza infaz kurumları ilçe tipi olup ve 1950 ile 1960’lı yıllarda inşa edilmişlerdir. 5 koğuş ve 2 disiplin hücresi bulunan A2 tipi ceza infaz kurumlarında kadın ve çocuklar için ayrı bölümler, konferans salonu ve kütüphaneler mevcuttur. Kapasiteleri 40 kişiliktir.

A3 Tipi Ceza İnfaz Kurumu

1950 ve 1960’lı yıllarda inşa edilmiş bu tip ceza infaz kurumlarında diğer A tipi kurumlardan farklı olarak 6 koğuş bulunmaktadır. Bu modellerde de kadın ve çocuklar için özel bölüm ile konferans salonu ve kütüphane mevcuttur. Kapasitesi 60 kişiliktir.

B Tipi Ceza İnfaz Kurumu

7 koğuş ve 2 disiplin hücresi bulunan bu tip ceza infaz kurumlarında da A tiplerinde olduğu gibi kadın ve çocuklar için ayrı bölümler mevcuttur.  Banyo ve her koğuşun yanında gerektiğinde mutfak olarak kullanılabilecek alan ve her koğuşun müstakil havalandırması mevcuttur.

C Tipi Ceza İnfaz Kurumu

8 koğuş ve 4 disiplin hücresi bulunan bu tip ceza infaz kurumlarında çocuk ve kadınlar için ayrı bölümler, kütüphane ve konferans salonu mevcuttur. Banyo ve her koğuşun yanında mutfak olarak kullanılabilecek bir alan vardır. C tipi ceza infaz kurumları projesine göre 164 kişi kapasitededir.

K1 Tipi Ceza İnfaz Kurumu

İlçe tipi ceza infaz kurumları olup, 4 koğuş ve 2 disiplin hücresi bulunmaktadır. Kadın ve çocuklar için ayrı bölmeleri, kütüphane ve konferans salonu da mevcuttur. Projesi 42 kişilik olan kurumda, 60 kişi barındırılabilir. Her koğuşun bir havalandırma bahçesi bulunmakta olup, ayrıca banyo ve mutfağı da mevcuttur.

K2 Tipi Ceza İnfaz Kurumu

İlçe tipi olan bu ceza infaz kurumlarının kapasite 60 kişilik olup ilave ranzalarla bu sayı 150 kişiye çıkarılan bilmektedir. 6 koğuş ve 2 disiplin hücresi bulunan kurumda her koğuş için ayrı bir havalandırma, çocuk ve kadın hükümlüler ile jandarma için ayrı birer bölüm ve her koğuşun yanında banyo ve mutfak mevcuttur.

D Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu

Ülkemizde bulunan D tipi ceza infaz kurumları bir adeti idari yönetime ait olmak kaydıyla toplam 11 blok ve 230 oda olacak şekilde inşa edilmiştir. Hükümlü ve tutuklular için bir adet dershane ve on altı adet olmak üzere hobi salonları bulunmaktadır. H ve L bloklarının alt kısımlarında disiplin hücreleri yer almaktadır. G bloğun zemin katında 10, birinci katında da 10 adet olmak üzere toplamda 20 adet müşahede odası bulunur. G blok idari yönetim kısmında 26 idare bürosu, 10 yataklı revir, konferans salonları; zemin katında ise hükümlü ve tutukluların aileleriyle iletişim kurabilmeleri için telefon santrali, terzihane, berber, ses yayın odası, teknik servis, yemekhane ve mutfak bulunur.

D tipi ceza infaz kurumlarında bloklar arasında fiziksel bağlantı sağlanarak bölümler arasında geçişin kolay ve rahat olması amaçlanmıştır. Bu tip ceza infaz kurumları bir ve üç kişilik oda sistemine göre yapılmıştır. Resmi olarak kapasitesi 400 kişi olarak belirlenmiştir.

Bu tip hapishanelerin Denizli ve Diyarbakır illerimizde yapımı tamamlanmış ve hizmete sunulmuş cezaevleridir.

E Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu

İki katlı olarak koğuş sistemine göre inşa edilmiş olan bu ceza infaz kurumları oda sistemine dönüştürüldükten sonra 2, 4, 6, 8 ve 10 kişilik koğuşlar elde edilmiş olup her koğuşun müstakil bir havalandırması mevcuttur. İlk kısmının üst katı idareye ait olup alt katlar yemekhane, üst katlar ise yatakhane olarak kullanılmaktadır. 80 kişilik müşahede bölümü; tam teşkilatlı mutfak, soğuk hava deposu, çamaşır ve çamaşırhane, berber, hamam, özel ziyaret yerleri, mescit, konferans salonu ve iş atölyeleri bulunmaktadır.

F Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu

Birleşmiş Milletler’ in Minimum Ceza İnfaz Kurumları kurallarıyla, Avrupa Konseyi tarafından belirlenen ceza infaz kurumu kuralları; cezaevlerinde bulunan hükümlü ve tutukluların grup grup ayrılmalarına olanak sağlayan imkanlar sağlaması, infazını çeken mahkumların yattıkları yada kaldıkları bireysel odaları veya koğuşlarının makul düzeyde genişliğin olması, ısınma, hijyen, sağlık, ışıklandırma, ibadet, beslenme ve banyo gibi ihtiyaçlarını giderebileceği alanlara sahip olması, odalarının ve pencerelerinin temiz havanın giriş ve çıkışının sağlanması, tüm mahkumlara içme suyunu sağlanabilmesi, hapishanede bir revirin bulundurulması, mahkumların çocukları için kreşin bulundurulması, karanlık ve havasız hücrelerin yapılmaması, tutuklu veya hükümlülerin aileleriyle görüşebilmesi, haberleşmesi, açık havaya çıkabilmesi, mahkumların eğitim ve çalışma standartlarına uygun ortamların sağlanması, spor faaliyetlerinde bulunabilmesi, şikayet ve dilekçe haklarının kullanabilmesi gibi asgari standartlarının belirlenmesi,  cezaevlerinin bu seviyede ve nitelikte fiziki yapıda olması gerektiği vurgulanarak ifade edilmiştir.169 Bu ceza infaz kurumlarının yapılmasındaki amaç; terör veya çıkara dayalı suç örgütüne mensup tutuklu yada hükümlü sayılarının gittikçe artması sebebi, kalabalık ve yoğun koğuşların sağlık, güvenlik ve insan haklarına uygunluğu yönünde büyük zafiyetlerin ortaya çıkmasını önlemek amacıyla bu sıkıntıları en asgari düzeye indirgemek, tutuklu ve hükümlülerin düşmanlık hislerini ve kalabalık ortamdan kaynaklı olumsuz yönde etkilenmemeleri için yapılan ve devletin kendisini koruma amaçlı inşa ettiği yapılardır. Bu ceza infaz kurumlarında terörden hüküm giyen kişiler cezalarını çekmektedir. Aynı zamanda tehlikeli hükümlü olarak sayılabilecek nitelikli mahkûmlarda bu tip ceza infaz kurumlarında cezalarını çekmektedir.

• Bu ceza infaz kurumları yüksek güvenlikli yüksek güvenlikli ceza infaz kurumlarıdır. 3 kişilik ve tek kişilik odalardan oluşturulur ve 368 kişi kapasitelidir.
• Beş bloktan oluşturulmuş bir adeti idare bloğu olmak üzere dört bloğu hükümlü ve tutuklular için yapılmıştır.
• İdare Bloğunda bütün ceza infaz kurumunu ısıtabilecek ve tüm birimlerine sıcak suyun ulaşabileceği kazan dairesi bulunur. Burada soyunma odaları, personel giyinme odaları, çamaşırhane, duşlar ve depolama alanları bulunmaktadır.
• Hükümlü ve tutuklar için ilk kabul odaları, emanet eşya depoları, doktor ve revir odası, jandarmaya ait bir oda, müşahede odası, erkek ve kadın hastaların yararlanabilmesi için 25 kişi kapasiteyle oluşturulan iki adet revir, Diş Doktoru, Psikolog, Doktor, Sosyal Çalışmacı, hemşire odaları, laboratuvar odaları bulunmaktadır.
• Cezaevlerinde bulunan kadın tutuklu ve hükümlülerin çocukları için kreş, sosyal salon, toplantı, spor, sosyal ve kültürel faaliyetler için bir adet salon. Aynı zamanda çok amaçlı çalışmalarda kullanılmak üzere kapalı bir salon ile birlikte hapishane bahçesinde açık alanda bulunan spor sahası da yer almaktadır.
• Ceza infaz kurumunun tüm gıda ihtiyaçlarını karşılayabilecek büyük bir mutfak, bulaşıkhane ve gıdaların korunması, saklanması için soğuk hava gıda depoları mevcuttur.
• Kapalı ziyaret yerleri, avukat görüş yerleri, geniş kapasiteli bir kütüphanesi, berber, kantin, hükümlü ve tutuklu kişilerin meslek edinmelerini sağlamak amacıyla yapılan iş atölyeleri bulunmaktadır.
• Tutuklu ve hükümlüler için yapılan odalar 10 m2 olarak oluşturulmuştur. Yan yana oluşturulan bu odalar aynı havalandırma bahçelerini kullanabilmektedir.
• Üç kişinin kaldığı odalar ise; 25 m2 alt ve 25 m2 üst olmak üzere 50 m2 oluşturulmuştur. Bu odalara ait havalandırma alanı ise yine 50 m2 dir.
• Tek veya üç kişi odalarda kalan hükümlü ve tutuklular, gündüzleri havalandırmaya ait bahçede birlikte kalabilmekte bu amaçla hükümlü ve tutukluların iletişim ve konuşma gibi sosyal ve kültürel ihtiyaçlarını karşılama olanağı sunulmuştur. Bu amaçla tutuklu ve hükümlülerin tecrit olma duygusuna kapılmamaları düşünülmesi istenmiştir.
• F tipi ceza infaz kurumları inşa edilirken Avrupa standartlarına uygun olarak yapılmasına dikkat edilmiştir.
• Hükümlü ve tutukluların kaldıkları odalarda yemeklerini ısıtabilmeleri için ısıtıcı, tek kişilik odalar ve oturma grubu bulunmaktadır. Yine günün belirli saatlerinde mahkûmların sıcak su ihtiyaçları da karşılanmaktadır.
• Ceza infaz kurumu ihata duvarı sınırı dışında ise; ceza infaz kurumuna ait 10 daireden oluşan lojman, Jandarma Komutanlığı binası, tutuklu ve hükümlülerin ailelerinin ziyaretleri esnasında kayıt ve kontrollerin yapıldığı 400 m2 lik ziyaretçi bekleme salonları da yer almaktadır.
• Cezaevinde Kurum Müdürü, 5 kişi olmak üzere kurum ikinci müdürü, sayman, idare memuru, doktor, psikolog, sosyal çalışmacı, kâtip, öğretmen, sosyal hizmet uzmanı, sağlık memurları, teknisyen, infaz koruma baş memuru, infaz koruma memurları, oda görevlileri, çamaşırhane görevlileri, hasta bakıcıları, kaloriferci ve hizmetliler görev yapmaktadır.

F tipi yüksek güvenlikli ceza infaz kurumları Adana, Ankara, Bolu, Bursa İmralı, Edirne, İzmir, Kırıkkale, Kocaeli, Tekirdağ ve Van illerimizde yapımı tamamlanmış ve hizmete sunulmuş cezaevleridir. 

H Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu

H tipi ceza infaz kurumları 1970’li yıllarda 350 kişilik, 1988’li yıllardan itibaren ise 500 kişi kapasiteli olmak üzere inşa edilmiştir. Eskişehir ve Bursa H tipi cezaevleri 1987 yılında oda sitemine dayalı olarak düzenlenmiştir. İstanbul Kartal H tipi cezaevi ise 1999 yılında faaliyete geçmiştir.

Bu tip ceza infaz kurumları oda sistemine göre yapılmış ve kurum binası dubleks olup; iki bölümden oluşmaktadır. 100 ve 200 adet olmak üzere 3 kişilik bölmeden oluşan kendine özel yemekhanesi, mutfağı, soğuk hava depoları, çamaşır ve bulaşıkhanesi, berberi, açık ve kapalı olmak üzere ziyaretçi yerleri, konferans salonu ve mescit bulunmaktadır. 500 kişi kapasiteli olarak yapılmış ve ısıtması da kalorifer sistemiyle sağlanmaktadır. Hükümlü ve tutuklular için gerekli olan tüm kültürel ve sosyal yaşamlarına yönelik iyileştirme faaliyetleri gerçekleştirilmektedir.

H tipi ceza infaz kurumları Bursa, Erzurum, Eskişehir, Gaziantep ve Kartal il ve ilçelerimizde yapımı tamamlanmış ve hizmete sunulmuş cezaevleridir. 

L Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu

Ülkemizde bulunan bu hapishaneler büyükşehirlerdeki eski olan hapishanelerin yerine veya kapasitesi yoğunluğuna çözüm bulmak amacıyla inşa edilmiş, uluslararası şartlara uygun olmak kaydıyla, kurulan cezaevleridir. Bu hapishaneler oda sistem örnek alınarak yapılmıştır. Adalet Bakanlığı CTE Genel Müdürlüğü’nün internet sitesinde alınan bilgiye göre, bu inşa edilen cezaevi odalarının kapıları belirli aralıklarda ve saatlerde gece ve gündüzleri açık tutulmaktadır.

• Bu tip ceza infaz kurumları hükümlü ve tutukluların sağlık, eğitim, barınma ve her türlü sosyal hayata yönelik iyileştirme talep ve düşüncelerine cevap verebilen yeterli donanıma sahip binalardır
• Aynı zaman da cezaevlerinde kültürel ve sportif faaliyetlerinde sunulduğu mekânlarda mevcuttur. L Tipi Cezaevlerinde hükümlü ve tutuklular yedi kişi ortak yaşam alanlarında ve bahçe de bir araya gelebilmektedir.
• 61 ünite 7 kişilik, 4 oda ise 3 kişilik ve son olarak 40 adet tek kalmak koşuluyla yapılan tek kişilik odalar inşa edilmiştir.
• Ülkemizde farklı L Tipi cezaevi özellikleri de bulunmaktadır. Bunlardan Silivri 6 Nolu L Tipi Ceza İnfaz Kurumu bu sayılara uygun olsa da, 1333 kişi kapasiteli Ankara’ da bulunan L Tipi ceza infaz kurumunun mimari yapısı diğer cezaevlerine göre daha farklı bir yapıdadır.
• L tipi ceza infaz kurumunda kurum müdürü, kurum ikinci müdürü, sayman, idare memuru, diş doktoru, sosyal hizmet uzmanı, doktor, psikolog, öğretmen, katip, sağlık görevlisi, baş memur, teknisyen, çamaşırcı, hasta bakım görevlisi, hizmetli ve kaloriferi görev yapmaktadır.
• Kurumun ortak noktalarında anten girişi, merkezi radyo, bir adet priz ve acil durum anında personel çağrılması için ışıklı personel çağırma cihazı bulunmaktadır.

L tipi cezaevleri Alanya, Ankara, Antalya, Bakırköy, Balıkesir, Çorum, Eskişehir, Gaziantep, Giresun, İstanbul, Kahramanmaraş, Kilis, Patnos ve Sakarya il ve ilçelerimizde yapımı tamamlanmış ve hizmete sunulmuş kapalı cezaevleridir. 

M Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu

İki katlı olarak koğuş sistemine göre inşa edilmiş olan binada oda sistemine dönüştürülmüş 4, 6, 8, 10 kişilik odalar elde edilmiştir. Her odanın havalandırması bulunmaktadır. Bu tiplerde alt katlar yemekhane, üst kısımlar yatakhane olarak kullanılmaktadır. Kadınlar ve çocuklar için müstakil bölümler mevcuttur. Kurumda tam teşkilatlı mutfak, soğuk hava deposu özel ziyaretçi yeri, mescit, konferans salonu, hamam, berber, bulaşık ve çamaşırhanesi ile iş atölyeleri mevcut olup ayrıca 6 disiplin hücresi bulunmakta ve bina kalorifer ile ısıtılmaktadır.

T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu

T tipi cezaevleri Adalet Bakanlığı CTE Genel Müdürlüğü’ nün sitesinde büyükşehirlerde bulunan eski cezaevlerinin yerine veya kapasite yetersizliği sebebiyle yeniden yapılandırılan uluslararası şartlara uyan kapalı hapishanelerdir. Hükümlü veya tutukluların sağlık, eğitim, barınma gibi aklımıza gelebilecek her yönden iyileştirmeye yönelik yeteri anlamda fiziki alanların bulunduğu cezaevleridir. Bunlara ilave olarak kültürel ve sportif faaliyetlerin gerçekleştirilebilmesi için mekânlar da dizayn  edilmiştir.

• Ülkemizde yapılan yeni bir tip ceza infaz kurumu olan bu cezaevleri sekiz kişilik olmak üzere toplamda 72 oda, 3 kişilik kapasiteli olmak üzere sekiz oda, bir kişilik olmak üzere on altı oda toplamda 616 kişi kapasiteli olarak yapılmış ceza infaz kurumlarıdır.
• Sekiz kişilik odalar ve üç kişilik olmak üzere iki katlı olarak inşa edilmiştir. Bir kişinin kaldığı oda 12 metrekare olmak üzere yapılmıştır. Üç kişi kapasiteli odaların iki katı da ortak kullanılan yaşam alanıdır.
• Sekiz kişi olarak yapılan odaların üst katında yatakhane bölümü yer alır. Yatakhaneler ise 28 metrekare olarak tasarlanmıştır.
• Bu tip ceza infaz kurumlarında her koğuşun kendine özel havalandırma bahçesi yer almaktadır.
• Kapalı spor salonu, açık spor alanı, çok amaçlı gösteri salonu, açık görüş alanları, kapalı görüş alanları ve otuz kişilik tutuklu ve hükümlülerin avukatları ile görüşebilecekleri alanlarda mevcuttur.
• Hükümlü ve tutukluların belirli bir mesleki deneyim kazabilmeleri için iş atölyeleri, kendilerini geliştirebilmeleri ve vakit geçirebilmeleri için kütüphane, öğretmenlerin görevli olarak gelip hükümlü ve tutukluların eğitim taleplerinin karşılanabilmesi için dershane, aynı zamanda sağlık hizmetlerinin karşılanması için sağlık üniteleri ve revirler yer almaktadır.
• T Tipi ceza infaz kurumları sekiz, üç ve tek kişilik oda sistemlerine göre projelendirildiği için büyük ölçüde güvenlik zafiyetini büyük oranda azaltmaktadır. Bu tip cezaevlerinde özellikle hastane, ziyaret, sayım, tehlike, duruşma, görüş gibi günlük yapılan hizmetlerin kayıt altına alınması aynı zamanda personellerin idari bina ile tutuklu ve hükümlü bloklarına geçişin kontrol edildiği ve tüm işlerin takip edildiği bir kontrol merkezi bulunmaktadır.
• T Tipi ceza evlerinde kurum müdürü, kurum ikinci müdürleri, sayman, idare memuru, doktor, psikolog, diş hekimi, öğretmen, kâtip, sağlık memuru, teknisyen, infaz koruma baş memuru, infaz ve koruma memurları, odacı, hasta bakıcı, hizmetli ve kaloriferci görev yapmaktadır.
• Cezaevi koğuşlarının tüm genel alanlarında TV girişi, merkezi radyo, mutfak, priz, personelleri acil durum anında haberdar edebilmek için çağrı butonu yer almaktadır.
• Kurum giriş ve çıkışlarda X-ray cihazları ve göz biometrisi, duyarlı kapı gibi teknolojik unsurlar yer alarak güvenlik kontrolü sağlanır. Ceza infaz kurumuna giriş ve çıkışı yapılan tüm eşyalar X-ray cihazından geçirilerek denetim sağlanır.

T tipi ceza infaz kurumları Afyonkarahisar, Ankara, Akhisar, Aksaray, Akşehir, Ardahan, Bafra, Bakırköy, Bandırma, Batman, Bitlis, Boğazlıyan, Bolu, Burhaniye, Denizli, Dinar, Diyarbakır, Doğubayazıt, Düzce, Elazığ, Ereğli, Erzincan, Fethiye, Gaziantep, Hatay, İskenderun, İstanbul, İzmir, Karabük, Kars, Kayseri, Kırıkkale, Kocaeli, Malatya, Manisa, Nizip, Oltu, Osmaniye, Ödemiş, Salihli, Samsun, Seydişehir, Silifke, Siverek, Söke, Şanlıurfa, Şırnak, Tarsus, Tavşanlı, Tekirdağ, Tokat, Trabzon, Van, Yalvaç, Sungurlu, Elmalı, Bolvadin, Yozgat il ve ilçelerimizde yapımı tamamlanmış ve hizmete sunulmuş cezaevleridir. 

R Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu

2012 yılından itibaren ağır hasta ve engelli hükümlülere rehabilitasyon hizmeti sunması düşünülerek “R Tipi” yani “Rehabilitasyon Tipi” hapishaneler inşa edilmeye başlanmıştır. 1 ve 3 kişilik oda sistemine göre inşa edilmiş olup işçi hükümlüler için de bir adet işçi koğuşu mevcuttur.  Türkiye’de Metris (158 kişi kapasiteli) ve Menemen R Tipi Ceza İnfaz Kurumu (156 kişi kapasiteli) olmak üzere iki adet R tipi ceza infaz kurumu mevcuttur.

S Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu

Oda sistemine göre inşa edilmiş yüksek güvenlikli ceza infaz kurumlarıdır. 3 kişilik ve tek kişilik odalardan oluşup 552 kişi kapasitelidir. Söz konusu S tipi kapalı ceza infaz kurumları zemin ve 1. Kat olmak üzere 2 kattan oluşmaktadır. Toplam 35.811 m² inşaat alanına sahiptir.

Y Tipi Ceza İnfaz Kurumları

Farklı şehirlerde kısa süre içerisinde mahkum kabul etmeye başlanacak. Y Tipi cezaevlerinin en ilginç özelliği ise 3 katlı olarak inşa edilmesi.

Y tipi cezaevleri yakın zamanda ülkemizde faaliyete girmeye başlayacak. Ceza infaz kurumlarına harf kodu ile isim verildiği biliniyor. Harf kodu ise cezaevinin teknik özelliklerini, fiziki kapasitesini ve barındırdığı hükümlü ve tutuklu statüsünü belirler. Örnek verecek olursak; F tipi ceza infaz kurumlarında genellikle terör suçluları hükümlüleri cezalarını infaz ederken, T ve E tipi ceza infaz kurumlarında ise adli mahkumlar cezalarını infaz eder. F ve S tipi ceza infaz kurumlarında en fazla 1-3 kişi aynı koğuşta barındırılırken, E ve T tipi ceza infaz kurumlarında ise bu sayı 20-30 arasındadır. Yani harf kodu o kurumun her şeyini ifade eder. Y tipi kapalı ceza infaz kurumları ise henüz yeni faaliyete giriyor. Y tipi ceza infaz kurumlarının 3 katlı olması bekleniyor. Her katta 1 mahkum barındırılacak ve mahkumlar birbirlerini görmeyecek şekilde koğuşların tasarımları yapılacak.

Y tipi cezaevleri yüksek güvenlikli olup, mahkumlar tek kişilik odalarda barındırılır. Ortalama kapasiteleri ise 300-400 civarındadır. Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası alan hükümlüler için dizayn edilmişlerdir. Yani Y tipi ceza infaz kurumları F ve S tipi yüksek güvenlikli kapalı ceza infaz kurumlarının bir kademe daha sıkı tedbirlerin uygulandığı cezaevleri olarak belirtmemiz yanlış olmayacaktır. F ve S tipi yüksek güvenlikli cezaevleri 2 katlı olarak hizmet veriyorlardı. Artık ülkemizde 3 katlı cezaevleri Y tipi ile birlikte hizmet vermeye başlamış olacak.

Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası alanlar, terör mahkumları ve 5275 sayılı yasanın 9/3 maddesi uyarınca tehlikeli mahkum statüsünde olan mahkumlar Y tipi yüksek güvenlikli kapalı ceza infaz kurumlarında cezalarını infaz edecekler. Mahkumlar tek kişilik odalarda kalmayı istemeseler de, güvenlik açısında yukarıda belirtilen mahkumların tek kişilik odalarda barındırılması kaçınılmaz bir gerçek. Yapılan uygulama dünyanın her yerinde benzerlik gösteriyor. Y tipi ceza infaz kurumları Antalya, Konya İli Ereğli İlçesi, Burdur, Kırşehir, Çorlu yapımı devam eden ve hizmete sunulması beklenen cezaevleridir. 

Temel Kavram ve Kanunlar

Hapishane

Arapça “habs” kökünden türetilmiştir, anlamı “bir yere kapatma, salıvermeme”dir. Hapishane, mahkemece hapis cezasına çarptırılmış olanların ve hala yargılananların ceza veya mahkeme süresince içine kapatıldıkları, özel olarak bunun için düzenlenmiş binalara denir. 

Mahpus

Arapça “maḥbūs” kelimesinden türetilmiştir ve İradesi dışında, bir mekanda tutulan, hapsedilen anlamına gelmektedir. Hapishanede tutulan tüm bireyleri kapsayan genel bir terim olarak Türkçede de kullanılmaktadır. 

Hükümlü

Yargılama süreci sona eren ve hakkında verilen mahkumiyet hükmü kesinleşen kişi olarak tanımlanır.

Ağırlaştırılmış Müebbet Hükümlüsü

Ağırlaştırılmış müebbet hükümlüsü : Türkiye’de idam cezasının kaldırılmasının ardından ortaya çıkan  ve hakkında ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası hükmedilen hükümlüleri tanımlamak için kullanılan bir terim ve bir yasal statüdür. Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası Türkiye yasalarına göre bir kişiye uygulanabilecek en ağır cezadır. Türkiye’deki ağırlaştırılmış müebbet hükümlüsü ; “tahliye umudu olanlar” ve “tahliye umudu olmayanlar” olarak ikiye ayrılır. Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası, kamuoyunda “adli hükümlüleri” olarak sözü edilen, Türk Ceza Kanunundan ceza verilen kişiler için 30 yıl, örgütlü suçlardan dolayı ceza alanlar için 36 yıldır. Kamuoyunda “siyasi hükümlüleri” olarak ifade edilen terörle mücadele yasasından ceza alanlar için de ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını hükümlünün yaşamı boyunca devam edecek biçimde düzenlenmiştir. Bu hükümlüleri tek kişilik hücrede tutulurlar, günde yalnızca bir ya da birkaç saat havalandırmaya çıkarılırlar ve diğer tüm hükümlülerden daha ağır bir tecrit altındadırlar.

İşçi Hükümlü

Kapalı ve açık hapishanelerde; kurum içi veya dışında; işyurtları, kamu ve özel sektör işbirliği kapsamındaki işler  veya hapishanedeki günlük temizlik, çay ocağı servisi, yemek yapım ve dağıtımı gibi işlerde çalışan tüm hükümlüleri ifade eder.

Kadın Hükümlü

Nüfus cüzdanı, pasaport gibi kimlik tanımlayan resmi belgelerde cinsiyet bölümünde kadın yazan hükümlüleri tanımlar.

Çocuk Hükümlü

Kendi yargılama dosyaları dolayısıyla tutuklanan ya da haklarındaki hapis cezası kesinleşerek hüküm alan 12 yaşından büyük ve henüz 18 yaşını doldurmamış çocukları tanımlar. 12 yaş, mevzuata göre minimum cezalandırma yaşı olduğu için 12 yaşından küçük çocuklar yargılanamayacağı gibi hapsedilemez de.  Anneleriyle tutulan 0-6 yaş arasındaki çocuklar da “hükümlü” kelimesinin karşıladığı hapsedilme eylemine maruz kalmakla birlikte uluslararası insan hakları belgelerinde bu çocukların görmeleri gereken muamelenin (tretmanın) hükümlü statüsünde olmaması, devletlerin bir sorumluluğu olarak nitelendirildiğinden söylemde de çocuk hükümlü ifadesi tercih edilmemektedir.

Engelli Hükümlü

9463 Sayılı Engelliler Hakkında Kanuna  göre engelli olarak tanımlanan hükümlü ya da tutuklu statüsündeki hükümlüleri tanımlar.

Öğrenci Hükümlü

Tutuklanmadan önce aktif bir şekilde örgün eğitime katılan ve/veya hapishaneye girdikten sonra yaygın eğitime devam eden hükümlüleri tanımlar.

LGBTİ+ Hükümlü

LGBTİ+ kısaltması lezbiyen, gey, biseksüel, trans*, interseks ve cinsel yönelim veya cinsiyet kimliği kapsamında tanımlanan diğer tüm kimlikleri ifade etmek için kullanılan (+) işaretini temsil etmektedir. LGBTİ+ hükümlü, cinsel yönelim, cinsiyet kimliği veya interseks durum temelli ayrımcılığa maruz kalan ya da bu kimlikleri dolayısıyla genel hapishane nüfusundan farklı ihtiyaçlara sahip olan hükümlüleri ihtiyaç ve taleplerini görünür kılmak amacıyla kullanılmaktadır.

Tutuklu

Henüz hakkında herhangi bir mahkeme kararı kesinleşmemiş ancak soruşturma evresinde sulh ceza hakimliği veya kovuşturma evresinde mahkeme tarafından hapsedilmesine karar verilen hükümlülere denir. Tutuklunun tahliyesine soruşturma aşamasında sulh ceza hakimliği, kovuşturma aşamasında yargılamayı yürüten mahkeme karar verir.

Hükümözlü / Hükmen Tutuklu

Yargılandığı ilk derece mahkemesi tarafından hakkında mahkumiyet kararı verilen ancak istinaf (Bölge Adliye Mahkemeleri) veya temyizi (veya Yargıtay tarafından) incelemesi henüz tamamlanmadığı için mahkumiyet hükmü kesinleşmemiş hükümlüleri tanımlamak için kullanılır.

Mahkumiyet Kararı

Ceza yargılamasını sona erdiren, yapılan yargılama sonucu sanığın suçlu olduğuna hükmedilen   İlk derece mahkemelerinin vereceği mahkumiyet kararlarının infazı için kesinleşmesi gerekir. Mahkumiyet hükmü, itiraz, istinaf veya temyiz olağan kanun yollarının tüketilmesi ile kesinleşir. Kesinleşen hüküm, infaz edilmek üzere mahkeme tarafından infaz savcılığı bürosuna gönderilir. İnfaz savcılığı, kesinleşen hükmün içeriğini göre hükmün infazını sağlar.

İnfaz Koruma Memuru

Hapishanelerde iç işleyişi sağlayan, günlük hayatın gereksinimlerini karşılayan ve ceza infaz kurumu iç güvenliğinden sorumlu olan görevliler, Adalet Bakanlığına bağlı memur statüsünde olup 1984 öncesinde gardiyan denilirken artık infaz ve koruma memuru olarak adlandırılmaktadırlar. İnfaz koruma memurları kanuna göre; “hükümlülere karşı ciddi, dürüst ve tarafsız davranmak, kamu görevlileri için yasaklanmış tutum ve davranışlardan kaçınmak, dil, din, mezhep, ırk, renk, cinsiyet ve düşünce ayrımı gözetmeksizin eşit işlem yapmak zorundadır.”

Ceza ve Tevkif Evleri Genel Müdürlüğü (CTE)

Adalet Bakanlığı’na bağlı olarak 1923 yılında kurulmuştur. Türkiye’deki hapishaneler, işyurtları gibi hükümlülerin kapatıldığı kurumların işleyiş ve diğer kanunla verilen sorumlulukları yerine getirir. Adalet Bakanlığı, hapishanelerin idaresi ve diğer infaz işlemlerini bu genel müdürlüğün yetki ve sorumluluğunda yürütür.

Ceza İnfaz Kurumu / Cezaevi

Hapishane terimi yerine yasal mevzuat ve günlük hayatta kullanılan terim. Mahkemece hapis cezasına çarptırılmış olanların ceza süresince içine kapatıldıkları ve tutuklu yargılanan hükümlülerin mahkeme süresince tutuldukları, özel olarak bu amaçla yapılmış olan yapı. İnfaz Kanunu 8-15 maddeleri arasında birden çok ceza infaz kurumu tanımlanmıştır.

Dış Güvenlik

İçişleri Bakanlığına bağlı Jandarma Genel Komutanlığı tarafından yerine getirilir. Hapishanelerin firara karşı önlemleri, binanın dışarıdan korunması, giriş çıkışlardaki ilk kontrol noktasına kadar olan bölümün güvenliğinden sorumlu birimdir. Kapalı Ceza İnfaz Kurumlarında tutulan hükümlülerin herhangi bir sebeple hapishane dışına çıkarılması halinde bulundukları yerdeki güvenliklerinin sağlanması, dış güvenlik birimlerinin görevleri arasındadır. Ayrıca kampüs tipi ceza infaz kurumlarında tüm alanın ve kampüsün sınırlarının korunması da dış güvenlik olarak tanımlanır ve jandarmanın sorumluluk alanındadır.

İç Güvenlik

Hapishanelerde binanın iç güvenliği, düzeni ve disiplini Adalet Bakanlığına bağlı infaz koruma memurları tarafından sağlanmaktadır.

Ceza İnfaz Kurumu Ring Aracı

Hükümlülerin başka bir hapishaneye sevk, mahkemeye gitmek, hastaneye sevk gibi nedenlerle hapishane dışına çıkarılmaları gerektiğinde kullanılan, özel güvenlik önlemleri alınarak dizayn edilen, içinde hükümlüler ve görevliler için bölmeler bulunan araçtır. Araçlarda dış güvenlikten sorumlu jandarma görev almaktadır. Ring araçları alınırken veya bu araçların karoserleri yapılırken; güvenlikle ilgili konularda jandarmanın görüşü alınır ve varılacak mutabakata göre araçların iç bölmelerinde jandarmaya ait silah ve eşyaların muhafazası için kapalı bölme yaptırılması sağlanır. Ring araçlarıyla sadece hükümlü ve tutuklu sevk ve nakli yapılır ve bu araçlar başka amaçla kullanılamaz.

Revir

Koruyucu ve tedavi edici sağlık hizmetlerini yerine getiren servistir. Hükümlüler beden ve ruh sağlığının korunması, hastalıklarının tanısı için muayene ve tedavi olanaklarından, tıbbî araçlardan yararlanma hakkına sahiptir. Bunun için öncelikle her hapishanede ilaçlar, tıbbi gereçler ve hasta muayenesine elverişli bir bağımsız bölüm bulunmaktadır. Bu bölümde hükümlüler birinci derece sağlık hizmetine erişebilirler. Revirlerde Sağlık Bakanlığına bağlı aile hekimleri hizmet vermektedir. Hapishanede nüfusu 1000’in üzerinde olan kurumlarda haftada 5 tam gün, 500 ila 1000 arasında olan kurumlarda haftada 5 yarım gün, 500’ün altında olan kurumlarda haftada 2 yarım gün tabipli sağlık hizmeti revirde sağlanmaktadır.

Ceza İnfaz Kurumu Semt Polikliniği

Üçlü Protokol (Sağlık Bakanlığı ve Adalet Bakanlığı Arasında Ceza İnfaz Kurumlarındaki Sağlık Hizmetlerinin Düzenlenmesi Hakkında Protokol) uyarınca hükümlüler, personel ve bunların bakmakla yükümlü olduğu kişi sayısı 5000 aşan kampüslerde ceza infaz kurumu semt polikliniği kurulabilir. Bu polikliniklerde sağlık hizmeti, günün 24 saatinde ve gerekli durumlarda yatarak tedavi hizmeti kesintisiz olarak verilir.

Ceza İnfaz Kurumu Kampüsü / Yerleşkesi

Tüm kampüs alanını çevreleyen bir dış güvenliğe de sahip birden çok hapishanenin toplandığı alanlardır. Bu alanlarda açık/kapalı, yüksek güvenlikli/ / kadın/çocuk hapishaneleri gibi farklı nitelikte hapishanelerin yanı sıra 1 No’lu, 2 No’lu gibi aynı kategorideki birden çok hapishane de yer alabilmektedir.  Kampüs tipi ceza infaz kurumlarının ortak dış güvenliği de jandarma tarafından sağlanmaktadır. Kampüs içerisinde birden çok hapishanenin yanı sıra, ceza infaz kurumu semt polikliniği, ortak konferans salonları, personel lojmanları, kreş vb. birçok bina yer almaktadır. Bazı kampüs tipi ceza infaz kurumu yerleşkelerinde mahkeme salonları da bulunmaktadır. Genelde yerleşim yerlerine uzak alanlarda kurulan kampüs tipi ceza infaz kurumlar oldukça izole bir yapıya sahiptir.

Üçlü Protokol

Sağlık Bakanlığı ve Adalet Bakanlığı Arasında Ceza İnfaz Kurumlarındaki Sağlık Hizmetlerinin Düzenlenmesi Hakkında Protokol kamuoyunda ‘Üçlü Protokol’ olarak bilinmektedir. Adalet, İçişleri ve Sağlık Bakanlığı tarafından 30.04.2009 tarihinde imzalanan ve hükümlülerin sağlık hizmetlerine erişimini düzenleyen protokoldür. Protokolün amacı, ceza infaz kurumlarındaki sağlık hizmetlerinin Sağlık Bakanlığı hastanelerine bağlı ceza infaz kurumu aile hekimliği veya görevlendirilen sağlık personeli eliyle yerine getirilmesidir. Protokole göre hükümlüler ile personel sayısı 1000’in üzerinde olan kurumlarda haftada 5 tam gün, 500 ila 1000 arasında olan kurumlarda haftada 5 yarım gün, 500’ün altında olan kurumlarda haftada 2 yarım gün tabipli sağlık hizmeti verilir. Kapasitesi 5000 aşan kampüs tipi ceza infaz kurumlarında ceza infaz kurumu semt polikliniği bulunur.

Adli Tıp Kurumu

19.02.2003 tarih 4810 Sayılı Kanun’la değişiklik, 14.04.1982 tarih ve 2659 sayılı Kanun’la ilgili olarak adalet işlerinde bilirkişilik görevi yapmak üzere Adalet Bakanlığına bağlı Adli Tıp Kurumu kurulmuştur. Adli Tıp Kurumu’nun görev tanımları arasında mahkemeler, hakimlikler ve savcılıklar ile Kurumun uygun gördüğü alanlarda kamu kurum ve kuruluşları tarafından gönderilen adli tıpla ilgili konularda bilimsel ve teknik görüş bildirmek vardır. Adli Tıp Üçüncü İhtisas kurulu, hapis cezasının infazının ertelenmesi, sürekli hastalık, engellilik ve kocama sebepleri ile kişilerin cezalarının hafifletilmesi ve kaldırılmasına ilişkin işlemlerden sorumludur.

Disiplin Cezası

Hapishanede yasalarca getirilen sınırlamalara uymayan tutum ve davranışlar gösteren, kurum düzenini ihlal eden hükümlüler hakkında disiplin cezaları verilmektedir. Hangi durumlarda disiplin cezası uygulanabileceği İnfaz Kanunu (madde 38-48) tarafından belirlenmiştir. Ayrıca disiplin soruşturmasının nasıl yürütüleceği, hükümlünün savunma hakkı gibi konular da bu kanun tarafından düzenlenmiştir. Hükümlülerin hapishaneye ilk girişlerinde disiplin suçları ve cezaları, bilgi edinme ve şikâyet yolları, hak ve sorumlulukları gibi konular hakkında yazılı ve sözlü olarak bilgilendirmeleri zorunludur.

Çocuklar haricindeki hükümlüler hakkında uygulanabilecek disiplin cezaları ağırlık derecesine göre şunlardır; kınama, bazı etkinliklere katılmaktan alıkoyma, ücret karşılığı çalışılan işten yoksun bırakma, haberleşme veya iletişim araçlarından yoksun bırakma veya kısıtlama, ziyaretçi kabulünden yoksun bırakma, hücreye koyma. Toplu, bedensel, zalimane, insanlık dışı veya küçültücü cezalar disiplin cezası olarak uygulanamaz.

hükümlünün disiplin cezalarına karşı itirazı önce İnfaz Hakimliğine ardından Ağır Ceza Mahkemesine yapabilir.

Denetimli Serbestlik

Denetimli serbestlik hapis cezasına alternatif bir yaptırım niteliği taşımaktadır. Hükümlü hükümlülerin dış dünyaya uyumlarını sağlamak, aileleriyle bağlarını sürdürmelerini ve güçlendirmelerini temin etmek amacıyla, açık hapishanelerde veya çocuk eğitimevinde bulunan ve koşullu salıverilmesine bir yıl veya daha az süre kalan iyi hâlli hükümlülerin talebi ile cezalarının koşullu salıverilme tarihine kadar olan kısmı için başvurulabilecek bir yoldur. (Sıfır-altı yaş grubunda çocuğu bulunan ve koşullu salıverilmesine iki yıl veya daha az süre kalan kadın hükümlüler, maruz kaldıkları ağır bir hastalık, engellilik veya kocama nedeniyle hayatlarını yalnız idame ettiremeyen ve koşullu salıverilmesine üç yıl veya daha az süre kalan hükümlüler diğer şartları da taşımaları hâlinde denetimli serbestlikten yararlanabilirler.) Denetimli serbestlik işlemleri için hükmün infazına ilişkin işlemleri yapan Cumhuriyet başsavcılığının bulunduğu yer infaz hâkimliğine başvurur.

Koşullu Salıverme

Koşullu salıverilme hükümlüye cezanın bireyselleştirilmesi amacıyla belli koşullar altında mahkeme hükmünde öngörülenden daha erken bir tarihte salıverilme olanağı/hakkı tanıyan bir infaz düzenlemesidir (İnfaz Kanunu madde 107).

Koşullu salıverilme için iki ön şart gerekmektedir; cezanın belli bir bölümünün infaz edilmiş (genel kural cezanın yarısını infazı edilmesidir ancak kimi suçlardan mahkumiyette bu süre cezanın üçte ikisinin infazını, siyasi suçlar veya TMK uygulandığı mahkumiyet kararlarında cezanın dörtte üçünün infazı) olması ve hükümlünün iyi halli olması. Hükümlünün talebi olmasa da gereken süreyi infaz ettiğinde koşullu salıverilme incelemesi kendiliğinden yapılır.

Koşullu salıverilme kararı için hükümlünün mevcut, yürürlükteki yasal düzeni esas alan, bu yasalar çerçevesinde olağan sıradan bir birey olarak günlük yaşamını devam ettirip ettiremeyeceğini gözeten bir inceleme yapılmalıdır.

İnfaz hakimliği hapishane idaresi tarafından hazırlanan hükümlünün iyi halli olma durumunu değerlendiren raporunu da inceleyerek koşullu salıverilme hakkında bir karar verir. Bu karar itiraz yolu açıktır. Hakkında olumsuz bir karar verilen hükümlü için altı aylık sürelerle koşullu salıverilme koşulları incelemesi yeniden yapılır.

İdare ve Gözlem Kurulu

Hapishanelerin iç işleyişini ilgilendiren belli kararları alması için yasa tarafından öngörülen kurullardan biridir.  Kurum müdürünün başkanlığında gözlem ve sınıflandırmadan sorumlu ikinci müdür, idare memuru, kurum tabibi, psikiyatrist, bir psikolog ve psiko-sosyal yardım servisinde görevli diğer unvandan bir personel, öğretmen, infaz ve koruma başmemuru ile kurum müdürü tarafından teknik personel arasından seçilen bir görevliden oluşur. Toplam on yıl ve daha fazla hapis cezasına mahkûm olanlar ile terör suçları, örgüt kurmak, yönetmek veya örgüte üye olmak suçları, örgüt faaliyeti kapsamında işlenen suçlar, kasten öldürme suçları, cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar ve uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçlarından mahkûm olanlar hakkında yapılacak açık ceza infaz kurumuna ayırmaya, denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezanın infazına ve koşullu salıverilmeye ilişkin değerlendirmelerde idare ve gözlem kuruluna Cumhuriyet başsavcısı veya belirleyeceği bir Cumhuriyet savcısı başkanlık eder. Ayrıca, idare ve gözlem kuruluna Cumhuriyet başsavcısı tarafından belirlenen bir izleme kurulu üyesi ile Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı il veya ilçe müdürlükleri tarafından belirlenen birer uzman kişi katılır.

Hapishanelerin iç işleyişini ilgilendiren belli kararları alması için yasa tarafından öngörülen kurullardan biridir.  Kurum müdürünün başkanlığında gözlem ve sınıflandırmadan sorumlu ikinci müdür, idare memuru, kurum tabibi, psikiyatrist, bir psikolog ve psiko-sosyal yardım servisinde görevli diğer unvandan bir personel, öğretmen, infaz ve koruma başmemuru ile kurum müdürü tarafından teknik personel arasından seçilen bir görevliden oluşur. Toplam on yıl ve daha fazla hapis cezasına mahkûm olanlar ile terör suçları, örgüt kurmak, yönetmek veya örgüte üye olmak suçları, örgüt faaliyeti kapsamında işlenen suçlar, kasten öldürme suçları, cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar ve uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçlarından mahkûm olanlar hakkında yapılacak açık ceza infaz kurumuna ayırmaya, denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezanın infazına ve koşullu salıverilmeye ilişkin değerlendirmelerde idare ve gözlem kuruluna Cumhuriyet başsavcısı veya belirleyeceği bir Cumhuriyet savcısı başkanlık eder. Ayrıca, idare ve gözlem kuruluna Cumhuriyet başsavcısı tarafından belirlenen bir izleme kurulu üyesi ile Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı il veya ilçe müdürlükleri tarafından belirlenen birer uzman kişi katılır.

Açık ceza infaz kurumu ve eğitimevlerinde bulunan hükümlülerden; kurum dışındaki eğitim, ağaçlandırma, çevre düzenlemesi ve temizliği, doğal afet sonrası yardım, tiyatro çalışmaları gibi sosyal, kültürel ve sportif etkinliklere katılacakları, bu hükümlülerin oda ve eklentilerinde bulundurabilecekleri eşyaların cinsleri ve miktarlarını belirlemek gibi görevleri yerine getirir.

İdare ve Gözlem Kurulu hükümlüleri doğrudan ilgilendiren kararlarına karşı infaz hakimliğine itiraz edilebilir.

5275 Sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun (İnfaz Kanunu)

Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun, uygulamada kısaca” İnfaz Kanunu”  olarak tanımlanır. İnfaz Kanunu 13.12.2004 tarihinde TBMM’de kabul edilmiş, 29.12.2004 tarihli 25685 sayılı Resmi Gazetede yürürlüğe girmiştir.

İnfaz Kanunu, hükümlülere verilen hapis cezası ve diğer tedbirlerin nasıl infaz edileceği ve hükümlülerin hapishanede tutulma koşullarını düzenler. İnfaz Kanunu ile hapis ve  ağır hapis, tazyik hapsi, para cezası gibi güvenlik tedbirlerinin niteliği düzenlenir. Aynı zamanda hükümlünün ceza infaz kurumuna kabulü, sınıflandırılması, yükümlülükleri ve hakları, hükümlüye uygulanabilecek disiplin cezaları ile birlikte cezanın ertelenmesi, koşullu salıverilme, denetimli serbestlik, kısa süreli hapis cezasının seçenek yaptırımları gibi infazı ilgilendiren konuların tamamını düzenleyen kanundur.

İnfaz Kanunu’ndaki terminoloji ile ceza infaz kurumlarının türleri de (kadın, çocuk, yüksek güvenlikli gibi) belirlenmiştir.

Bu konu hakkında daha detaylı bilgi edinmek için “Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

7242 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun

14.04.2020 tarihinde kabul edilen, birden çok kanunda değişiklik içeren kanundur. Bu kanunla özellikle infaz kanununda yer alan birçok maddede değişikliğe gidilmiştir.  Bu kanunla koşullu salıverilme hakkı, idare ve gözlem kurulu tarafından düzenlenmekte olan iyi halli olma durumunu tespit eden raporlar dahil birçok değişikliğe gidilmiştir. Kanunda yapısı  belirlenen ve ağırlıklı olarak hapishane personelinden oluşan gözlem kurulunun hükümlü hakkındaki görüşlerinin yazılı rapor haline getirir. Bu raporda hükümlünün iyi hali değerlendirilir. İyi hal hükümlünün; kurumda çalışabilme, açık ceza infaz kurumuna ayrılma, denetimli serbestlik, koşullu salıverilme hakkında yararlanması  gibi pek çok temel konuyu belirlemektedir.

Bu konu hakkında daha detaylı bilgi edinmek için “7242 Sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.