Maaş Haczi Nedir?

Maaş haczi, bir işyerinde sürekli olarak kamu ya da özel sektör fark etmeksizin çalışan borçlunun maaşının ¼ ü üzerine alacaklının talebi üzerine ilgili icra müdürlüğünce konulan hacizdir.

Borçlunun kamuda çalışması yahut özel sektörde çalışması önemli değildir. Alacaklının icra takip yoluna başvurması üzerine takibin kesinleşmesi ile borçlunun; maaş, ikramiye, prim gibi hak ve alacaklılarının haczedilerek icra dairesine ödenmesidir. Maaş haczinin en fazla ¼’i kesilebilmektedir. İşverenin işçiye her ay ödemekle yükümlü olduğu maaşı dışında verdiği ek ücretlerde olabilir. Prim, ikramiye, kardan pay alma ücreti, hafta tatili ücreti gibi bunlar ek ücrettir. Bunlar da ¼ oranında haczedilebilir.

İcra İflas Kanunu’nun 83. Maddesine göre;

“Maaşlar, tahsisat ve her nevi ücretler, intifa hakları ve hasılatı, ilama müstenit olmayan nafakalar, tekaüt maaşları, sigortalar veya tekaüt sandıkları tarafından tahsis edilen iratlar, borçlu ve ailesinin geçinmeleri için icra memurunca lüzumlu olarak takdir edilen miktar tenzil edildikten sonra haczolunabilir.”

İşveren tarafından işçiye ödenen kıdem, ihbar tazminatları, yıllık izin ücreti gibi ödemelerin tamamı haczedilebilir. Çünkü bunlar işçinin asıl maaşı değildir.

Meslek hastalığı, iş kazası sebebiyle işçinin kendisine yahut ailesine ödenen yada ödenecek olan tazminatlar haczedilemez. Geçici iş görmezlik veya kısa çalışma ödeneği olarak yapılan ücretlerinde haczi mümkün değildir.

Bu konu hakkında daha detaylı bilgi edinmek için “İcra ve İflas Kanunu” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

Maaş Haczinde Kesinti Yapılabilecek Tutar ve Oran

Maaş haczi kesintisi yapılacak tutar ve oranı, mevzuatımızda İcra İflas Kanunu’nun 83. maddesi ve İş Kanunu’nun 35. maddesi tarafından belirlenir.

İİK 83. Maddesi ve Kesinti Oranı: İşçinin maaşının ¼ den az olmamak üzere kesinti yapılır. Yani, işçinin maaşının en az ¼ haczedilebilir. Bu durum, genel olarak işçinin aylık gelirinin ¼ den fazlasının haczedilemez.

İcra İflas Kanunu’nun 83. maddesine göre

“Maaşlar, tahsisat ve her nevi ücretler, intifa hakları ve hasılatı, ilâma müstenid olmayan nafakalar, tekaüd maaşları, sigortalar veya tekaüd sandıkları tarafından tahsis edilen iradlar, borçlu ve ailesinin geçinmeleri için icra memurunca lüzumlu olarak takdir edilen miktar tenzil edildikten sonra haczolunabilir. Ancak haczolunacak miktar bunların dörtte birinden az olamaz. Birden fazla haciz var ise sıraya konur. Sırada önde olan haczin kesintisi bitmedikçe sonraki haciz için kesintiye geçilemez.”

Nafaka İstisnası:  İşçinin aylık ücretinin ¼ den fazlası nafaka borcu alacaklıları tarafından haczedilemez. Bu nedenle, işçinin maaşının ¼ den fazlası nafaka borcu alacakları için korunur ve kesinti yapılabilir. Eğer işçinin nafaka borcu varsa ve bu borç, maaşının ¼ den fazlasını aşıyorsa, nafaka tutarı kadar kesinti yapılabilir.

İş Kanunu’nun 35. maddesine göre

“İşçilerin aylık ücretlerinin dörtte birinden fazlası haczedilemez veya başkasına devir ve temlik olunamaz. Ancak, işçinin bakmak zorunda olduğu aile üyeleri için hakim tarafından takdir edilecek miktar bu paraya dahil değildir. Nafaka borcu alacaklılarının hakları saklıdır.”

Ücret Eki ve Haczi: İşveren tarafından işçiye aylık sabit ücret dışında ödenen ek ücretler, ücret eki olarak kabul edilir. Bu ekler genellikle prim, ikramiye, kardan pay alma, komisyon ücreti, fazla çalışma ücreti, hafta tatili ücreti, sosyal yardımlar gibi ödemeleri içerir. İcra ve İflas Kanunu’nun 83/2. maddesine göre, bu ekler de ¼ oranında haczedilebilir. Yani, işçinin aldığı ek ücretlerin ¼ den az olmamak üzere kesinti yapılabilir.

Bu kurallar çerçevesinde, işçinin maaşından yapılacak kesinti genellikle maaşının ¼ ile sınırlıdır. Ancak, nafaka borcu gibi özel durumlar ve işveren tarafından verilen ek ücretler de kesintiye tabi olabilir. Bu kesintiler, işçinin maddi durumunu korumak ve alacaklıların haklarını sağlamak amacıyla yasal düzenlemelere tabidir.

Maaş Haczi ¼ Oranı Nasıl Hesaplanır?

• Maaşın Net Tutarı: Brüt maaştan tüm kesintiler (vergi, sigorta primi vb.) çıkarıldıktan sonra kalan net tutar.
• Haciz Oranı: Net maaşın ¼ hesaplanarak bulunur. Örneğin, net maaş 4.000 TL ise 4.000 TL x 0.25 = 1.000 TL haczedilir.

Yargıtay 12. Hukuk Dairesi, E. 2016/25936, K. 2016/27853: “Maaş haczinde ¼ oranının hesaplanması, net maaş üzerinden yapılmalıdır.”

Maaş Haczinde Sıra

Maaş haczi işlemlerinde sıra belirleme, İcra ve İflas Kanunu’na göre belirlenir ve bazı özel durumlar dikkate alınır. İşçinin birden fazla kesinleşmiş icra dosyası varsa ve bu dosyalardan işverene maaş haczi müzekkeresi gönderilmişse, sıranın belirlenmesi şu faktörlere göre yapılır:

• Tebliğ Tarihi ve Alacağın Niteliği: İşverene gönderilen maaş haczi müzekkeresinin tebliğ tarihi ve alacağın niteliği, kesinti yapılacak sıranın belirlenmesinde önemlidir. Öncelikle, icra takibinin ne zaman açıldığı veya borcun vadesi gibi faktörler göz önüne alınmaz. Sıra, işverene gönderilen maaş haczi müzekkeresinin tebliğ tarihine göre belirlenir. Yani, işverene ilk tebliğ edilen maaş haczi, sıranın başında yer alır.
• Nafaka Alacakları: Nafaka alacakları önceliklidir ve diğer alacaklardan önce tahsil edilmelidir. Dolayısıyla, nafaka alacağı gönderilen maaş haczi müzekkeresinin sırası önemli değildir, ancak bu maaş haczi ilk sıraya kaydedilmelidir. Ancak, bu durum aylık olarak ödenen tutara ilişkin olduğundan, birikmiş nafaka borçları da diğer alacaklar gibi tebliğ tarihine göre sıraya alınır.

Maaşa Haciz İşlemi Nasıl Yapılır?

Maaş haczi, bir borçlunun alacaklı tarafından icra yoluyla maaşından belirli bir miktarın kesilerek alacaklıya ödenmesini sağlayan bir hukuki işlemdir. İcra takibi başlatılan borçlunun düzenli olarak çalışması durumunda, alacaklı tarafından icra müdürlüğüne başvurulur ve maaş haczi talebi yapılır.

• İcra Takibi Başlatılması: Alacaklı, borçlunun ödemelerini yapmaması üzerine icra takibi başlatır. İcra dosyası kesinleştiğinde, borçlunun düzenli olarak çalışıp çalışmadığı tespit edilir.
• Maaş Haczi Müzekkeresi: Borçlu kişinin çalıştığı işverene, icra müdürlüğü tarafından maaş haczi müzekkeresi gönderilir. Bu müzekkerede, borçlu kişinin maaşının belirli bir oranında kesinti yapılması talep edilir.
• İşveren Bildirimi: İşveren, maaş haczi müzekkeresini aldıktan sonra borçlu kişinin maaş tutarını ve varsa diğer haciz bilgilerini icra dairesine bildirmekle yükümlüdür.
• Kesinti ve Ödeme: İşveren, borçlunun maaşından talep edilen oranda kesinti yaparak bu tutarı icra dairesine öder. Kesinti genellikle borçlunun maaşının ¼ nü geçemez.
• Devam Eden Haciz: Maaş haczi işlemi, borcun tamamı ödenene kadar devam eder. Borç ödendikten sonra maaş haczi sona erer.
• Sıralama ve Diğer Alacaklılar: Birden fazla alacaklı varsa, maaş haczi talebi ilk olarak gönderen alacaklıdan başlayarak sırayla işlem görür. Diğer alacaklılar da sırayla maaş haczi işlemi uygulatabilirler.
• İşverenin Sorumluluğu: İşveren, maaş haczi müzekkeresini aldıktan sonra borçlunun maaşından kesinti yapmak ve bu kesintiyi icra dairesine ödemekle yükümlüdür. Bu yükümlülüğü yerine getirmeyen işveren, borç tutarından sorumlu olabilir ve kendisi hakkında da icra işlemi başlatılabilir.

Emekli Maaşı Haczedilebilir Mi?

Emekli maaşı, genellikle emeklilik dönemi boyunca kişinin temel geçim kaynağıdır ve bu gelir kaynağının korunması önemlidir. İcra ve İflas Kanunu’na göre, emekli maaşının çoğu durumda haczedilemeyeceği belirtilmiştir. Emekli maaşına haciz uygulanabilecek durumlar 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanun’un 93. maddesinde açıkça ortaya konulmuştur. Bazı istisnai durumlarda emekli maaşına haciz işlemi uygulanabilir:

• SGK Borçları: Emekli olan kişinin Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) olan borçları varsa, emekli maaşından bu borçlar için kesinti yapılabilir. Bu durumda, emekli maaşının ¼ nü SGK borçlarını ödemek için haczedilebilir.
• Muvafakatname: Emekli olan borçlu, kendi isteğiyle muvafakatname vererek emekli maaşına haciz işlemi uygulanmasını kabul edebilir.
• Nafaka Borçları: Mahkeme kararıyla belirlenen nafaka borçları, emekli maaşından kesinti yapılmasını gerektirebilir. Nafaka alacaklısı, mahkeme kararıyla emekli maaşına haciz koydurabilir. Nafaka miktarı, emekli maaşının ¼ nü aşsa bile tamamı için kesinti yapılabilir. Bu konuda Yargıtay kararları da bu yönde olup,

T.C. Yargıtay 12. Hukuk Dairesi  2010/20139 esas,  2011/681 karar numaralı ve 15.2.2011 tarihli ilamıyla da “Bu itibarla icra mahkemesince borçlunun şikayetinin yukarda açıklanan kıstaslar dikkate alınarak değerlendirilmesi ve sonuca gidilmesi gerekirken olayda uygulanma kabiliyeti olmayan İcra ve İflas Kanunu’nun 83. maddesi esas alınarak şikayetin kısmen kabulüyle şikayetçinin almakta olduğu ücretten ve maaştan 1/4 oranının üzerinde yapılan haciz ve kesintilerin kaldırılmasına karar verilmesi isabetsizdir.”

denilerek nafakanın ücret haczinden öncelikli olduğu ve ¼ oranından fazla da olsa ödenmesi gerektiği belirtilmiştir.

DİKKAT : Yukarıdaki istisnai durumlar dışında, emekli maaşı genellikle korunaklı bir gelir kaynağıdır ve haczedilemez.

Maaş Haciz Yazısına Nasıl Cevap Verilir?

Maaş hacizleri, maaş haciz müzekkeresi olarak da bilinir ve ilgili yazılara verilen yanıtlar doğru bilgileri içermelidir. Çalışanın durumuna göre;

• İhbarın Geldiği Tarihte Borçlu İşyerinizde Çalışıyorsa; Maaş haciz ihbarnamesinin size ulaştığı tarihten itibaren, çalışanlarınıza ücret öderken, icra dairesinin göndermiş olduğu maaş haczinde belirtilen oranda ücret kesmeniz gerekir ve keseceğiniz tutar İcra Dairesi Müdürlüğü’nüm ilgili dosyasına gönderilir. Borçlunun şirketiniz için çalıştığını, ücretinin haciz kapsamında kesildiğini ve bu ücretlerin mahsup edilerek icra dosyasına konulacağını ilgili kuruma gelen haciz yazısına cevap olarak yazarak bildirmeniz gerekmektedir.
• İşçiniz İşten Çıkarıldıysa; Çalışanınızın hak edişleri (fazla mesai, kıdem, ihbar tazminatı vs.) var ise bu alacakların dosya alacağı kadarı kesilip icra dosyasına yatırılmalıdır. Gönderilen maaş haciz yazısına borcun miktarı yazılır.
• Çalışanınız Bildirimden Önce İstifa Ederse; İstifa dilekçesi ile birlikte özlük dosyasından çıkarılma belgesinin de alınması ve cevap yazısına eklenerek icra dosyasına gönderilmesi gerekmektedir.
• Maaş Haczi Müzekkeresinde Adı Geçen Kişi Sizinle Hiç Çalışmadıysa; 7 gün içinde, böyle bir çalışanınızın olmadığını ve bu nedenle herhangi bin maaş ödemediğinize dair bir yanıtın icra dosyasına beyan edilmesi gerekmektedir. Yanıt vermemek İcra İflas Kanunu 357. maddesi uyarınca ağır suç olarak kabul edilir. İtiraz etmeniz halinde hakkınızda ceza davası açılacak ve yargılama başlayacaktır.
• Kesintiler Devam Ederken Çalışanınız İşten Ayrılırsa; Borçlunun çıkış tarihi ve güncel adresinin icra dosyasında belirtilmesi zorunludur. Ve işçinin fazla mesai, maaş, tazminat gibi alacak hakları varsa dosya tutarının indirilerek icra dosyasına yatırılması gerekir.

DİKKAT : İcra Müdürlüğü haciz kararına ilişkin yazıyı borçlu işçinin işyeri amirine tebliğ eder. İşyeri amiri tebliğ tarihinden itibaren 7 gün içinde icra dairesine vereceği cevapta borçlunun ilgili işyerinde çalışıp çalışmadığı ve maaşı hakkında bilgiyi icra dairesine bildirmelidir. İşverene yüklenen sorumluluk kapsamında her ay işçinin maaşının ilgili miktar doğrultusunda kesilerek icra dairesinin hesabına yatırılması gerekmektedir. Hukuki sorumluluk kapsamında işveren, icra dairesine yatırmakla mükellef olduğu miktar kadar kişisel malvarlığıyla sorumlu tutulacaktır. Cezai sorumluluk kapsamında ise İcra İflas Kanunu 338.madde kapsamında gerçeğe aykırı beyan suçu gündeme gelecektir. Alacaklı icra dairesine gerçeğe aykırı beyan nedeniyle bir şikâyette bulunduğu takdirde icra dairesine bildirim yapan kişinin cezai sorumluluğu doğmaktadır. Gerçeğe aykırı beyanda bulunan işverenin 3 aydan 1 yıla kadar hapsi istenebilir.

Maaş Haczi Gelmesi Durumunda İşçi İşten Çıkarılır Mı?

İş Kanunu’nun 18.maddesine düzenlendiği üzere iş akdinin feshi için geçerli nedenler başlığı, işçinin İş Kanunu madde 25 kapsamından ihbar edilmeden ve kıdemsiz olarak feshedilmesine sebep olacak seviyede kabul edilmemektedir.

İşçinin maaş haczi durumunun, işyerindeki olağan çalışma düzenine ve işleyişine engel olabilecek, borçlu işçinin iş görmesini engelleyici ve işyerindeki ortamı bozucu bir durumdur. Diğer bir ifadeyle belirtmek gerekirse işçinin maaşı bakımından ücret haczi talebinin gelmesi halinin, iş ilişkisinin devam ettirilmesini işveren bakımından ciddi ve makul seviyede etkilediği durumlarda, işçinin borçlu olmasının geçerli bir fesih nedeni olduğu kabul edilmektedir.

Bu durumda ise işçinin ücretine haciz konulması halinin işyerinde ortamı zorlayıcı olup olmadığı ve iş akdinin feshedilmesi için geçerli bir neden olup olmadığı tartışılmaktadır.

Bu durumun geçerli bir neden olarak kabul edildiği durumlarda artık işçilerin işe iade hakkı ortadan kalkacak ve iş akdinin feshedilmesi hukuki anlamda kolaylaşmış olacaktır. Bu durum ise etik ve kanunun amacına aykırı olsa da uygulamada işverenler tarafından sıkça ücret haczi talebi sebep gösterilerek iş akitlerini feshettikleri görülmektedir. Belirtmek gerekir ki bu alan hala uygulamasında sorunlar olan husus olup, her somut olay üzerinde değerlendirme yapmak gerekmektedir. 

Yargıtay ise birçok kararında da fikir birliği yaptığı üzere işçinin ücretine haciz talebi gelmesini iş akdini fesih için geçerli bir neden olarak kabul ettiği görülmektedir. Ancak bununla birlikte Yargıtay işçinin maaş haczini tek başına geçerli bir fesih sebebi saymamış, ücret haczinin işyerinde olumsuz durumlara sebep olmasını ve bu durumun işyerine önemli derecede fazladan yük olmasını aramıştır.

Bu durumun ise genel olarak işçinin maaş haczi taleplerinin birden fazla ve çok olması halinde kabul edildiği görülmektedir. İşçinin sadece bir tane veya az sayıda, uğraştırmayan ücret haczi olması durumunda işveren bakımından çekilemeyecek düzeyde bir iş yükü oluşturmadığı kabul edilmiştir.

Ancak işçinin maaşı hakkında çok sayıda icra dosyasından ücret haczi talebi gelmesi durumunda artık işverenlerin hukuk ve muhasebe servisleri bakımından çekilmesi kabul edilmeyecek seviyede iş yükü çıkardığı kabul edilmiş, işverenler bakımından ise iş akdi sebebiyle fazladan bu iş yükünün çekilmesi aşan değer olarak görülmüştür.

Yani kısaca özetlemek gerekirse işçinin maaşı üzerinde ancak çok sayıda ücret haczi talebi olması halinde, işverenlere hakkaniyeti aşan yük oluşacağı ve işçinin iş görme borcunun zedeleneceği Yargıtay tarafından ağırlıklı olarak kabul edilmiştir.

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 2012/9-1925 esas, 2013/1407 karar ve 25.09.2013 tarihli ilamında da “Davacının aleyhine yapılan icra takiplerinin çokluğu işverenin muhasebe servisinin/görevlisinin buna ilişkin işlemler yapmak zorunda kalması, işvereninde sorumluluğunu doğurabilecek hallerin oluşması riski karşısında davacının bu davranışının işyerinde olumsuzluklara yol açacağı ortadadır. Bu açıklamalar karşısında feshin geçerli nedene dayandığı kabul edilmelidir.”

denilerek Bölge Adliye Mahkemesi kararı bozulmuş ve bu konuda içtihat birliği sağlanmıştır.

Maaş Haciz Müzekkeresinin Tekiden Gönderilmesi Ne Anlama Gelir? Tekit Nedir?

Tekit yazısı Mahkemelerin ya da Müdürlüklerin yazmış olduğu müzekkerelerin, ilgilileri tarafından cevapsız ya da sürüncemede bırakılması durumunda yeniden/yinelenerek tekrar yazı yazarak cevap istenmesi anlamına gelmektedir. Maaş Haciz Müzekkeresinin Tekidi uygulamada, maaş haciz yazılarına cevap vermeyen işverenlere, İcra Müdürlükleri tarafından tekiden bir müzekkere daha gönderilmektedir. Bu yazı, işverene bir nevi uyarı mahiyetindedir. Zira müzekkereye cevap verilmediği takdirde işveren hakkında işlem başlatılabileceği hususu bu yazı ile ilgilisine bildirilmektedir.

Maaş Hacziyle İlgili Bilinmesi Gerekenler

• Maaş haczi, borçlu işçinin maaşından alacak tahsil etmek amacıyla yapılan bir işlemdir.
• Maaş haczi sadece işçi ve memurlar için geçerlidir. Kendi namına ve hesabına çalışanlar için geçerli değildir.
• İşçinin maaşının tamamı haczedilmez, borçlu ve ailesinin geçimi için gerekli olan kısım ayrılır ve sonra alacak tahsil edilir.
• Maaş haczi kesintileri, borçlu adına açılan icra dosyasındaki tüm alacaklar ödenene kadar devam eder.
• İşçinin işten ayrılması, maaş haczi uygulamasını durdurur, ancak işçi tekrar çalışmaya başlarsa haciz yeniden başlatılabilir.
• Emekli maaşı genellikle haczedilemez, ancak nafaka borçları için yapılan haciz talepleri bu kuralı geçersiz kılabilir.
• İşveren, borçlu işçinin maaşına haciz talebine cevap vermek ve kesinti yapmak zorundadır. Aksi takdirde işveren borçtan sorumlu olabilir.
• Birden fazla icra dosyası varsa, ödeme sırası belirlenir ve her bir dosyadan sadece bir kesinti yapılır.
• İşçinin maaşına gelen haciz talebine işveren itiraz edemez, ancak borçlu işçi iş akdini feshetse bile kesintiler devam eder.
• Nafaka alacakları, diğer alacaklardan önceliklidir ve önce nafaka miktarı kesilir, geri kalan miktarın haczi yapılır.
• İşten ayrılan işçi için gelen haciz talebi, işveren tarafından icra dairesine bildirilmeli ve ödeme dosya borcuyla sınırlı olmalıdır.,
• Dosya tutarı ne olursa olsun gelen ödeme tutarı maaşın ¼ tutarını geçemediğinden, ilgili çalışanın borcu sürekli anapara faizine gitme durumu vardır. Bu durumda çalışan aylarca ödeme yapsa bile, sadece anaparanın faizini ödediği için toplam dosya borcunun bitmeme ihtimali yüksektir. Bu nedenle borçlu için en avantajlı ödeme yöntemi icra taahhüdünde bulunmaktır.
• SGK kayıtlarında personel işe girmiş yada işten ayrılmış olsa da UYAP ortamına ilgili bilgiler geç yansıyabilmektedir. Bu nedenle telefon ile teyit edilmesi en doğrusu olacaktır.

Maaş Haczi Nasıl Kaldırılır?

İşçinin maaşında belli kesintiler yapılarak borcun ödenmesini sağlayan maaş haczinin sona ermesinin birden fazla yolu bulunmaktadır. Bunlar;

• Borçlunun borcunun tamamını ödemesi ve bu durumun alacaklı tarafından icra dosyasına bildirilmesi üzerine maaş haczi ortadan kalkar.
• Borçlu ile alacaklı arasında borcun yapılandırılması ve taksitlendirilmesi için bir protokolün düzenlenmesi halinde maaş haczi son bulur.
• Yapılan haciz işleminin hukuka aykırı olması nedeniyle borçlu tarafından yapılan itirazın kabul edilmesi halinde maaş haczi kaldırılır.
• Borçlunun başlatılan takibe konu alacağının aslında var olmaması nedeniyle dava açması ve davanın kazanılması halinde maaş haczi son bulur.

Bu konu hakkında daha detaylı bilgi edinmek için “Maaş Haczi İle İlgili Sıkça Sorulan Sorular” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

Sonuç

Maaş haczi ve icra hukuku süreci ile ilgili sorunlar yaşarsanız, herhangi bir hak kaybına uğramamanız için bizimle İLETİŞİM geçiniz.