Ödenmeyen Senetlerin Tahsili Nasıl Yapılır? 

Günümüzde, ticari hayatın vazgeçilmez unsurlarından biri olan senetler, alacak ve borç ilişkilerini belgelemekte büyük rol oynar. Ancak bazen, borçluların ödeme yapmaması durumunda, alacaklılar için senet tahsilatı süreci başlar. Ödenmeyen senet tahsili, yasal prosedürler ve belirli süreçler çerçevesinde gerçekleştirilir. Bu yazımızda, ödenmeyen senet tahsilinin nasıl yapılacağına ve senet tahsilatı sürecine dair temel bilgileri, izlenmesi gereken adımları ele alacağız.

Senet Nedir?

Kanunen emre yazılı senetler; kambiyo senetleri (çek, bono, poliçe), makbuz senedi ve varant (TTK md. 838, 834/1), ipotekli borç ve irat senetleri (TMK md.927), hisse senetleri (TTK md.490/2), rehinli tahvilat (TMK md.944) şeklinde sayılabilmektedir.

Senet, iki taraf arasında imzalanan ve borçluluk durumunu belgeleyen resmi bir evraktır. Alacaklı ve borçlu olarak adlandırılan iki taraf arasında, borçlu tarafın belirli bir tarihte belirli bir miktar parayı ödeyeceğini taahhüt ettiği yazılı bir anlaşmadır. Senetler, hukuksal geçerliliğe sahip kıymetli evraklar arasında yer alır ve genellikle alacaklılık hakkını temsil eder. Senetlerin düzenlenmesi ve kullanılması, belirli şekil ve şartlara bağlıdır ve bu şartlar yerine getirilmediğinde senet geçersiz sayılabilir.

Senet Nasıl Doldurulur?

Senetlerin geçerli olabilmesi için Türk Ticaret Kanunu’nda belirtilen bazı zorunlu şartlar bulunmaktadır. İşte senetlerin geçerli sayılabilmesi için yerine getirilmesi gereken temel şartlar:

• Bono veya Emre Yazılı Senet İbaresi: Senet metninde “Bono” veya “Emre Yazılı Senet” ifadesinden biri bulunmalıdır.
• Kayıtsız Şartsız Ödeme Vaadi: Senet, kayıtsız ve şartsız bir bedelin ödenmesi vaadini içermelidir.
• Lehtarın Adı ve Soyadı: Senette lehine ödeme yapılacak kişinin adı ve soyadı yer almalıdır. Tüzel kişi lehtar durumunda ise ticaret unvanı yazılmalıdır.
• Düzenleyenin İmzası: Senedi düzenleyen kişi, senedi imzalamalıdır.
• Düzenleme Tarihi: Senet üzerinde düzenleme tarihi belirtilmelidir.

Bu şartlardan birinin eksikliği halinde senet geçerliliğini kaybeder ve senet tahsilatı için takip başlatılamaz.

Bu konu hakkında daha detaylı bilgi edinmek için “Türk Ticaret Kanunu” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

Yukarıda belirtilen şartları barındırmayan senet, bono sayılmayacak ve alacaklı için kıymetli evrak hükmünde olmayacaktır. Bonoda bulunması gereken zorunlu unsurların yanı sıra, uygulamada önem arz eden ve sonradan alacaklılar açısından sorun doğuran birtakım hususlara da açıklık getirmek gerekmektedir.

Bono vasfını taşıyan bir senedin icra takibine konu olması halinde, borçlunun söz konusu bonoda bulunan imzaya itiraz etme hakkı mevcuttur. Bu sebeple bono altındaki imzanın alacaklının yanında atılması her zaman faydalıdır. Zira borçlunun söz konusu imzayı başkasına attırması ve imzanın kendisine ait olmadığını savunması ihtimal dahilindedir. Borçlu bir şirket ise, söz konusu bononun şirketin imzaya yetkili yasal temsilcisi tarafından imzalandığına dikkat edilmelidir.

Senet içeriğinde yer alan “Bedeli …… ahzolunmuştur” ibaresi gerçek bir şekilde doldurulmalıdır. Eğer senet, bir para borcunun ödenmesi için düzenlenmişse buraya “nakden”, bir mal karşılığı düzenlenmişse “malen”, eğer teminat için verilmişse “teminat olarak” ibaresi yazılması gerekmektedir.

Tüm bunların yanı sıra, yukarıda da izah edildiği üzere, senetler “hamiline” düzenlenemez. Senetler ancak gerçek veya tüzel kişi lehine düzenlenebilir. Dolayıyla alacaklının mutlaka doğru şekilde yazılması gerekmektedir.

Senetler ciro ve devir edilebilir. Senedin hukuken ciro edilebilmesi için, senedin arka yüzüne tam ticari unvan (kaşe), tarih, adres, telefon yazılmalı ve imza atılması yeterlidir.

Sadece borçlu adı adresi ve imzası bulunan boş senetler, açık senettir. Bu tür senetlerde imzayı atanlar, diğer kısımların doldurulmasını hukuken karşı tarafa bırakmış sayılırlar. Dolayısıyla borçlular açısından söz konusu şekilde senet düzenlenmesi hiçbir zaman için tavsiye edilmemektedir. Zira alacaklı olduğunu beyan eden kişi, söz konusu senet üzerine dilediği şekilde meblağ ve vade tarihi yazabilecektir.

Senedin ödeme tarihi imkansız bir gün ise, örneğin 31 Haziran veya 30 Şubat, bir sonraki geçerli güne vade yazılmış sayılır. Vade tarihinin açıkça yazılması gerekmektedir.

Ayrıca senet üzerinde herhangi bir tahrifat, silinti ya da kazıntı olmamalıdır. Aksi halde resmi belgede sahtecilik suçlaması ile karşı karşıya kalmak mümkündür.

Senet Borcu Nasıl Ödenir?

Senet borcu, borçlunun alacaklıya belirli bir tarihte ödeme yapacağını taahhüt ettiği bir belgedir. Ödeme zamanı geldiğinde, borçlu, senette belirtilen miktarı alacaklıya ödemesi gerekmektedir. Eğer borçlu, vadesi gelen senedi ödeyemezse, alacaklı ödenmeyen senet tahsili için yasal yollarla senet tahsilatı yapabilir. Bu, banka aracılığıyla protesto çekme, icra takibi başlatma veya doğrudan alacaklının borçluya ihtar çekmesi şeklinde olabilir. Ödeme, genellikle nakit, banka havalesi veya çek ile yapılır ve borçlu tarafından imzalanan senet, ödeme yapıldığında alacaklıya iade edilmesi gerekmektedir.

Senet Alacağının Vadesi

Senet alacağının vadesi, senet metninde belirtilen ve alacaklının talep ettiği tarih olarak belirlenen ödeme süresidir. Senetler, belirli bir vadeye sahip olduğu için, bu tarih alacaklının ödeme talep etme hakkını belirler. Vade tarihi, senet üzerinde açıkça ifade edilir ve bu tarih itibariyle borçlu, belirlenen miktarı ödemekle yükümlüdür.

Senetler genellikle ödeme tarihinden itibaren belirli bir gün sayısına kadar vadeye sahiptir. Alacaklının, vade tarihinden sonra ödeme alamadığı durumda çeşitli yasal yolları kullanarak alacağını tahsil etme hakkı kazanır. Bu yöntemler arasında icra takibi, hukuki süreçler ve mahkemeye başvurma gibi seçenekler bulunabilir. Yasal yollardan istenilen sonucu hızlı bir şekilde almak için bir avukatın desteği çok önemlidir.

Ödenmeyen Senetlerin Tahsili Yolları

Ödenmeyen senet tahsili için birkaç yol bulunmaktadır. İlk olarak, alacaklı, ödenmeyen senet tahsilatı için borçlu hakkında icra takibi başlatabilir. Senet tahsilatı için, senedin vadesi gelmiş olmasına rağmen ödenmediği takdirde, alacaklı senedin aslı ile birlikte İcra Dairesine başvurabilir. İkinci olarak, alacaklı, banka üzerinden protesto çekme işlemi yapabilir. Bu durumda borçlu, bankanın kara listesine girer ve ticari işlemleri zorlaşabilir. Ödenmeyen senet tahsili için üçüncü bir yol ise, alacaklının borçlu tarafa ihtar çekmesidir. Bu, alacaklının iyi niyet göstererek borçluya ödeme yapması için ek süre verdiği bir yöntemdir. Eğer borçlu bu süre içinde de ödeme yapmazsa, icra takibi ve haciz yoluyla senet tahsilatı süreci başlar.

Ödenmeyen Senet İçin Protesto Çekilmesi

Ödenmeyen senet tahsili için protesto çekilmesi, alacaklının borçlunun ödeme yapmadığını resmi olarak belgelemek için yaptığı bir işlemdir. Protesto, senedin vade tarihinden sonraki iki iş günü içinde noter aracılığıyla çekilmelidir. Ödememe protestosu çekilmezse, alacaklı müracaat borçlularına (ciro edenlere) başvuru hakkını kaybeder. Bu nedenle, ödenmeyen senet tahsili sürecinde protesto çekilmesi önemlidir ve genellikle bir avukat aracılığıyla yapılması önerilir.

Ödenmeyen Senet İcraya Nasıl Verilir?

Ödenmeyen senet tahsili için alacaklının, senedin aslını borçlunun ikametgahının bulunduğu İcra Dairesi’ne sunması ve kambiyo senetlerine özgü takip yoluyla icra takibi başlatması gerekmektedir. İcra Dairesi, alacaklının başvurusu üzerine borçluya bir ödeme emri gönderir. Borçlu, ödeme emrini aldıktan sonra borcu 10 gün içinde ödemelidir. Eğer borçlu bu süre içinde ödeme yapmazsa, alacaklı haciz işlemi başlatabilir ve borçlunun mal varlığı üzerinden alacağını tahsil edebilir.

Ödenmeyen Senet Takibi Yetkili İcra Dairesi

Ödenmeyen senet tahsili için başlatılan icra takiplerinde yetkili icra dairesi şu şekilde belirlenir:

• Senet Metninde Belirtilen Yetkili İcra Dairesi : Senet metninde yetkili icra dairesi belirtilmişse, icra takibi için o yerdeki icra dairesi yetkilidir.
• Genel Yetki Kuralı : Senette yetkiye ilişkin bir husus yoksa, borçlunun yerleşim yerindeki icra dairesinde icra takibi başlatılmalıdır. Birden fazla borçlu varsa, herhangi bir borçlunun yerleşim yerindeki icra dairesi de yetkilidir.
• Ödeme Yeri : Senet borçları, senette yazılı ödeme yerinde ifa edilebileceğinden, o yerdeki icra dairesi de icra takibi için yetkilidir. Ödeme yeri belirtilmemişse, düzenleme yeri ödeme yeri olarak kabul edilir ve senedin düzenlendiği yerdeki icra dairesi yetkili olur. Düzenlendiği yer gösterilmemişse de düzenleyenin adının yanında yazılı olan yerdeki icra dairesi yetkilidir.

Ödenmeyen Senette İhtiyati Haciz Kararı

Ödenmeyen senet tahsili için başlatılan takipte alınan ihtiyati haciz kararı, alacaklının, borçlunun mal kaçırmasını önlemek amacıyla yetkili mahkemeden alabileceği geçici bir tedbirdir. Senedin vadesi gelip ödenmemesi durumunda, mahkeme, belirli bir teminat karşılığında ihtiyati haciz kararı verebilir. Bu karar, takip kesinleşene kadar geçici olarak borçlunun mal varlığı değerlerinin haczedilmesine olanak tanır. İhtiyati haciz, alacaklının muaccel olan para alacağının zamanında ödenmesini güvence altına almak için kullanılır ve dava açılmadan veya takip başlatılmadan önce de yapılabilir. Alacaklı, borcun zamanında ödenmemesinden endişe duyuyorsa, mahkemeden borçlunun mallarına geçici olarak el konulmasını talep edebilir.

Senet Takiplerinde İcra Takibine İtiraz Nasıl Yapılır?

Ödenmeyen senet tahsili için yapılan icra takibine itiraz, borçlunun ödeme emrinin kendisine tebliğinden itibaren 5 gün içinde yapılabilir. İtiraz, takibi yapan icra dairesinin bağlı bulunduğu icra mahkemesine dilekçe ile yapılır. İtirazda, borçlunun imzaya veya borca itiraz hakkını kullanması mümkündür ve bu itiraz, satış dışındaki diğer takip işlemlerini durdurmaz.

Ödenmeyen Senet Tahsili Takibinde İmzaya İtiraz

Ödenmeyen senet tahsili için başlatılan icra takibinde senet altındaki imzanın kendisine ait olmadığını iddia eden borçlu, imzaya itirazını ödeme emrinin tebliğinden itibaren 5 gün içerisinde bir dilekçe ile icra mahkemesinde yapabilir. Bu durumda icra mahkemesi imzaya itiraz incelemesini genel haciz yolunda olduğu gibi inceler.

İmzaya İtirazda İcra İnkar Tazminatı ve Para Cezası

Ödenmeyen senet tahsili için yapılan icra takibinde imzaya itirazda;

İcra Mahkemesi İmzanın Borçluya ait Olduğuna Kanaat Ederse 

Borçlunun itirazını reddeder ve takibe kalındığı yerden devam edilir ve bu durumda borçlu alacağın %20 sinden aşağı olmamak koşuluyla icra inkar tazminatına ve %10 oranında para cezasına mahkum edilir. Borçlu menfi tespit ve istirdat davası açarsa tazminatın ve para cezasının tahsili dava sonuna kadar ertelenir.

İcra Mahkemesi İmzanın Borçluya ait Olmadığına Kanaat Ederse

Takip durur ve alacaklının senedi takibe koymakta kötü niyeti veya ağır kusuru tespit edilirse alacağın %20 sinden az olmayan kötü niyet icra tazminatına ve %10 oranında para cezasına mahkum edilir. Alacaklı bu karara karşı dava açarsa dava sonuçlanana kadar tazminat ve para cezasının tahsili ertelenir.

Senet Takiplerinde İcra Takibine İtiraz Süresi

Senet tahsilatı için yapılan takiplerde borçlu, borçlu olmadığına ya da senet altındaki imzanın kendisine ait olmadığına ilişkin itirazını ödeme emrinin tebliğinden itibaren 5 gün içerisinde bir dilekçe ile icra mahkemesine yapması gerekmektedir.

Senet Takibi Kesinleşme Süresi

Ödenmeyen senet tahsili için yapılan icra takibinin kesinleşme süresi, senedin ödeme gününden itibaren başlayan icra takibi işlemlerine ve olası hukuki süreçlere bağlı olarak değişebilir. Genellikle, senedin ödenmediği durumda, alacaklı tarafından icra dairesine başvuru yapılır ve borçlu kişiye ödeme emri gönderilir. Borçlu, ödeme emrine itiraz etmezse veya itirazı reddedilirse, takip kesinleşir ve haciz işlemleri başlatılabilir. Ancak, bu süreçlerde yaşanabilecek gecikmeler, itirazlar ve hukuki prosedürler nedeniyle tahsilatın tamamlanma süresi uzayabilir. Bu nedenle, senet tahsilat sürecinin ne kadar süreceğine dair kesin bir zaman vermek zordur.

İcraya Verilen Senet Ödenmezse Ne Olur?

İcraya verilen senet ödenmezse, alacaklı tarafından borçlu adına haciz işlemleri başlatılabilir. Öncelikle, borçluya ödeme emri gönderilir ve belirli bir süre tanınır. Eğer bu süre içinde ödeme yapılmazsa, alacaklı haciz talep edebilir.

Ödenmeyen Senet Tahsili Süresi ve Zamanaşımı

Ödenmeyen senet tahsili için; senedin vadesi gelmiş fakat ödenmemişse, hamilin asıl borçluya karşı ileri sürebileceği talepler bakımından zamanaşımı süresi 3 yıl olarak düzenlenmiştir. Bu süre içinde icra takibi başlatılmazsa, senetle ilgili alacak hakkı zamanaşımına uğrar ve alacaklı, borçludan senedin tutarını kambiyo senetlerine mahsus haciz yoluyla talep edemez. Ödenmeyen senet tahsili için başlatılan icra takibinde borçluya, borcun ve takip masraflarının 10 gün içinde ödeme emrinde yazılı olan icra dairesine ait banka hesabına ödenmesi ihtarı yapılır. Borçlu, ödeme emrine itiraz etmezse veya itirazı reddedilirse, takip kesinleşir ve alacaklı senet borcu için haciz talep edebilir.

Senetlerin icraya verme süresi dışında zamanaşımı süresi de bulunmaktadır. Her senedin zamanaşımı süresi farklıdır. Banka ya da resmî kurumlardan alınan senetlerde zamanaşımı süresi 10 yıl olarak belirlenmişken, protestolu senet gibi diğer senetlerde ise zamanaşımı süresi 3 yıl olarak belirlenmiştir.

Zamanaşımına Uğramış Bir Senet Ne Anlama Gelmektedir?

Adi senetlerde senet zamanaşımına uğrarsa dava edilemez hale gelir. Ama durum kambiyo senetlerinde biraz farklıdır. Bono zamanaşımına uğrasa bile dava edilebilirliği devam edecektir. Ama senedin delil niteliğinde bir farklılık olacaktır. Bono artık yazılı delil olmaktan çıkacak ve yazılı delil başlangıcı hükmünde olacaktır. Bu sebeple senet tanık ile ispat edilebilir hale gelecektir. Bono zamanaşımına uğramış olsa bile kambiyo senetlerine özgü haciz yoluna başvurulabilir. Ama borçlu zamanaşımını def’i olarak ileri sürebilecektir. Buna karşılık alacaklı da senedin yazılı delil başlangıcı olmasına dayanarak senedi tanık ile ispat edebilecektir.

Ödenmeyen Senetler Hapis Cezası

Bir mal ya da hizmet karşılığında oluşturulan senedin ödenmemesi durumunda, uygulanabilecek tahsil yollarını öğrenmek yanında, senedin ödenmemesi durumunda kişiye hapis cezasının çıkıp çıkmayacağı konusunda da bilgi sahibi olmak önemlidir.

Senet ödenmediği durumlarda, borçlu kişi hakkında, hapis cezası ya da adli para cezası verilmez. Ancak alacaklının senedin tahsili konusunda yaptığı tüm masraflar, senet miktarı ile yine borçlu tarafından ödenmesi zorunludur.

Bahsedilmesi gereken bir önemli konu ise; hapis cezası ya da adli para cezası olmasa da borçlu kişi icra durumunda kendi isteğiyle borcunu ödeyeceğini taahhüt eder ama bu borcu yine ödemezse, borçlu hakkında açılan davada, hakim ceza verme salahiyetine sahiptir.

Senet Hangi Hallerde Geçersiz Olur?

Bir senet, geçerli olabilmesi için belirli şartları taşımalıdır. Senetler genellikle aşağıdaki durumlarda geçersiz sayılır:

• Düzenleme Tarihi : Senet üzerinde düzenleme tarihinin yazılmamış olması
• İmza : Senet üzerinde borçlu veya alacaklının imzasının bulunmaması
• Tahrifat : Kazıntı, silinti gibi tahrifat içermesi
• Belirsizlik : Ödeme yeri, vade, lehtar gibi önemli bilgilerin eksik olması veya okunaklı olmaması

Ödenmeyen Senetlerin Banka Aracılığı İle Tahsili

Ödenmeyen senetlerin tahsilinde bir diğer yol senedi bankaya teslim etmektir. Bu yolla banka senedi teminat altına alır. Genellikle kişilere senet bedelinin altında bir ödeme yaparlar daha sonrasında ise bankalar bu senede binaen borçlu kişiye karşı tahsilat amaçlı takip başlatmaktadırlar. Eğer alacaklı kişi borçlunun senedi ödeyemeyeceğini düşünüyorsa genellikle bu yolu tercih etmektedirler.

Alacaklarının belli bir kısmından feragat ederek daha hızlı bir şekilde alacaklarına kavuşabilirler. Bunu yanında uzun süren hukuki prosedürlerden kurtulmuş olurlar. Bankalar senet tahsili için vadesi dolmamış senetleri kabul etmektedir.

ÖNEMLİ : Vadesi geçen senetler hakkında banka yolu ile tahsilat yapılamaz.

Senet Avukata Verilirse Ne Olur?

Ödenmeyen senet borcunun olduğu durumlarda senet alacaklısı senedi avukata verebilir. İcra avukatı senedin aslının da yer aldığı takip talebi ile icra yoluna başvurur. İcra avukatı ile senet borçlusu icra takibinden önce ödeme konusunda bir anlaşma sağlayabilirler. Borçlu için bir ödeme planı hazırlanabilir veya taksitlendirme yapılabilir. Avukat ile senet borçlusunun anlaşamadığı hallerde ise icra takibi başlatılır ve avukat süreci takip eder. 

Sonuç

Önemle belirtmemiz gerekir ki her dava dilekçesi, sözleşme ve hukuki sürece hazırlanırken mutlaka dikkat edilmesi gereken hususlar vardır. Bu hususlardan birinin eksik olması durumunda sonuç aleyhinize olabilecektir. Bu nedenle senet alacağı ile ilgili olarak daha ayrıntılı bilgi almak için bizimle İLETİŞİM geçiniz.